<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/strict.dtd">
<html>
<head>
</head>







<body style="background-color: #fff;">
<span style="display:none"> </span>

<!--~-|**|PrettyHtmlStartT|**|-~-->
<div id="ygrp-mlmsg" style="position:relative;">
  <div id="ygrp-msg" style="z-index: 1;">
<!--~-|**|PrettyHtmlEndT|**|-~-->

    <div id="ygrp-text" >
      
      
      <p><!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.0 Transitional//EN">


<DIV><FONT face="Trebuchet MS"><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=646">http://www.comcienc<wbr>ia.br/comciencia<wbr>/?section=<wbr>8&edicao=51&id=646</A></FONT></DIV>
<DIV><FONT face="Trebuchet MS"></FONT> </DIV>
<DIV>
<TABLE border="0" cellSpacing="0" width="765" align="center">
  <TBODY>
  <TR>
    <TD bgColor="#004650" colSpan="3">
      <TABLE border="0" width="97%" align="center">
        <TBODY>
        <TR>
          <TD><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?"><IMG border="0" src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/logo_comciencia.gif"></A></TD>
          <TD class="topo" height="80%"><A style="COLOR: white;" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?">REVISTA ELETRÔNICA DE 
            JORNALISMO CIENTÍFICO</A></TD>
          <TD align="left"><A href="http://www.labjor.unicamp.br/"><IMG border="0" src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/logo_labjor.gif"></A></TD>
          <TD align="right"><A href="http://www.sbpcnet.org.br/"><IMG border="0" src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/logo_sbpc.gif"></A></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR>
  <TR>
  <TR>
    <TD bgColor="#ffffff" height="18" width="100%" noWrap="0">
      <TABLE border="0" cellSpacing="0" cellPadding="0" width="100%">
        <TBODY>
        <TR>
          <TD noWrap="middle"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/li.gif"> 
            <A class="menu" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&tipo=dossie">Dossiê</A></TD>
          <TD noWrap="middle"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/li.gif"> 
            <A class="menu" href="http://www.comciencia.br/comciencia/handler.php?module=comciencia&action=view&section=8">Anteriores</A></TD>
          <TD noWrap="middle"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/li.gif"> 
            <A class="menu" href="http://www.comciencia.br/comciencia/handler.php?module=comciencia&action=view&section=3">Notícias</A></TD>
          <TD noWrap="middle"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/li.gif"> 
            <A class="menu" href="http://www.comciencia.br/comciencia/handler.php?module=comciencia&action=view&section=7">HumorComCiência</A></TD>
          <TD noWrap="middle"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/li.gif"> 
            <A class="menu" href="http://www.comciencia.br/comciencia/handler.php?module=comciencia&action=view&section=10">Cartas</A></TD>
          <TD noWrap="middle"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/li.gif"> 
            <A class="menu" href="http://www.comciencia.br/comciencia/handler.php?module=comciencia&action=view&section=11">Quem 
            Somos</A></TD>
          <TD noWrap="middle"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/li.gif"> 
            <A class="menu" href="http://www.comciencia.br/comciencia/handler.php?module=comciencia&action=view&section=12">Fale 
            conosco</A></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR>
  <TR>
    <TD bgColor="#ffffff" width="100%">
      <TABLE border="0" cellSpacing="0" cellPadding="0" width="100%">
        <TBODY>
        <TR>
          <TD bgColor="#d4ccab" vAlign="top" width="180">
            <TABLE border="0" width="93%" align="center">
              <TBODY>
              <TR>
                <TD class="entrevista_chapeu">Dossiê</TD></TR>
              <TR>
                <TD height="5"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_anteriores">Editorial</TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=643">Ortografia</B> 
                  - Carlos Vogt</A></TD>
              <TR>
                <TD height="5"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_anteriores">Reportagens</TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=644">A 
                  transformação do mundo pela escrita </A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=642">Lusografia: 
                  reações à reforma revelam questões sociais</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=641">Polêmica 
                  em torno da mudança ortográfica não ocorre só no 
                Brasil</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=645">A 
                  internet e a cultura escrita</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=646">Alfabetização 
                  indígena: a escrita revitaliza línguas?</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_anteriores">Artigos</TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=636">Ortografia 
                  não é apenas escrever palavras com a grafia 
              correta</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=636">Luiz 
                  Carlos Cagliari</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=638">A 
                  língua do povo, a fala do povo</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=638">Maria 
                  Célia Lima-Hernandes</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=649">Espaço 
                  literário e seus operadores de ressonância e de 
                captura</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=649">Leonardo 
                  Pinto de Almeida</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=648">Comunicação 
                  popular escrita, o certo e o errado</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=648">Ilza 
                  de Paula Pellegrini</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=650">Proler 
                  – à guisa de um primeiro balanço</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=650">Eliane 
                  Pszczol</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=647">Manoel 
                  de tortografia e desgramática (pequena poética para Manoel de 
                  Barros)</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&edicao=51&id=647">Adalberto 
                  Müller</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_anteriores">Resenha</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&tipo=resenha&edicao=51">Letras 
                  e memória: uma breve história da escrita</A></B></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&tipo=resenha&edicao=51">Luciano 
                  Valente</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_anteriores">Entrevista</TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&tipo=entrevista&edicao=51">Raul 
                  Drewnick</A></B> </TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_anteriores">Poema</TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><B><A href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&id=640&edicao=51">Happy 
                  hour</A></B> </TD></TR>
              <TR>
                <TD class="entrevista_outros"><A class="simples" href="http://www.comciencia.br/comciencia/?section=8&id=640&edicao=51">Carlos 
                  Vogt</A></TD></TR>
              <TR>
                <TD height="3"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR></TBODY></TABLE></TD>
          <TD vAlign="top">
            <TABLE border="0" cellSpacing="0" cellPadding="0" width="100%">
              <TBODY>
              <TR>
                <TD bgColor="#d4ccab"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR></TBODY></TABLE>
            <TABLE class="boxBox">
              <TBODY>
              <TR>
                <TD>
                  <TABLE class="boxBox">
                    <TBODY>
                    <TR>
                      <TD>
                        <TABLE border="0" width="600" align="center">
                          <TBODY>
                          <TR>
                            <TD class="entrevista_chapeu">Reportagem</TD>
                            <TD rowSpan="3"></TD></TR>
                          <TR>
                            <TD class="entrevista_titulo"><STRONG><FONT size="5">Alfabetização indígena: a escrita 
                              revitaliza línguas?</FONT></STRONG></TD></TR>
                          <TR>
                            <TD class="entrevista_autor">Por Maria Clara 
                            Rabelo</TD></TR>
                          <TR>
                            <TD height="10"><IMG src="http://www.comciencia.br/comciencia/template//imagens/space.gif"></TD></TR>
                          <TR>
                            <TD class="entrevista_texto" colSpan="2">
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Culturas e línguas próprias expressas sem o 
                              uso da grafia: eis a matriz do dilema que envolve 
                              a questão da alfabetização indígena no Brasil. 
                              Desde as primeiras ações missionárias em 
                              território brasileiro, os objetivos de 
                              catequização e inserção dos nativos na sociedade 
                              que se formava segundo os moldes europeus eram 
                              patentes. Uma das justificativas para a 
                              necessidade de um processo civilizatório era a 
                              ausência da escrita e dos fonemas (sons) /f/, /l/ 
                              e /r/ em língua indígena, o que os fazia sem fé, 
                              lei ou rei, conforme sugere, na segunda metade do 
                              século XVI, o cronista português Pero de Magalhães 
                              Gandavo. Na política, o Marquês de Pombal, em 
                              meados do século XVIII, põe fim às ações 
                              jesuíticas em terras brasileiras, proíbe o uso da 
                              disseminada língua geral ou tupinambá e declara o 
                              português a língua oficial na colônia do Novo 
                              Mundo.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Entre os trabalhos missionários mais 
                              recentes, a partir da década de 1960, estão os do 
                              Summer Institute of Linguistics (SIL), uma 
                              instituição norte-americana que trouxe a algumas 
                              comunidades indígenas a invenção de uma escrita 
                              própria, vislumbrando o chamado “bilinguismo de 
                              transição”, considerando que o aprendizado da 
                              língua materna facilita o aprendizado de uma nova 
                              língua, nesse caso, a portuguesa. Entre os povos 
                              que fizeram parte desSa atividade estão os 
                              Kaingang, da região Sul do Brasil. Através da 
                              aplicação dessa metodologia, uma geração inteira 
                              deixou de falar sua língua materna, esclarece o 
                              professor Wilmar da Rocha D’Angelis, do Instituto 
                              de Estudos da Linguagem da Universidade Estadual 
                              de Campinas (Unicamp).</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">A possibilidade de desaparecimento das 
                              línguas indígenas tem sido alvo de ações 
                              governamentais, de pesquisa e de mobilização das 
                              próprias comunidades indígenas, com a intenção de 
                              mantê-las vivas, seja através de processos de 
                              alfabetização bilíngue, ou da manutenção das 
                              ocasiões em que a oralidade é mais 
                              utilizada.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: center;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><IMG alt="http://www.labjor.unicamp.br/comciencia/img/Ortografia/RP_MariaClara/img1.JPG" src="http://www.labjor.unicamp.br/comciencia/img/Ortografia/RP_MariaClara/img1.JPG"><FONT size="2"><BR><FONT style="FONT-WEIGHT: bold;" size="1">Encontro com os professores indígenas no 
                              Centro de Ensino e<BR>Pesquisa Timbira Pënxwyj 
                              Hëmpejxà. Foto: Odair Giraldin</FONT></FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">A pesquisadora Maria Elisa Martins Ladeira, 
                              do Centro de Trabalhos Indigenistas (CTI), que 
                              atua junto aos povos Timbira concentrados nas 
                              regiões dos estados do Maranhão e do Tocantins, 
                              partilha da ideia de que “o que garante a 
                              vitalidade de uma língua não é ela estar sendo 
                              escrita, ter uma grafia para ela, o que garante a 
                              vitalidade dessa língua é ela estar sendo falada”. 
                              Nesse contexto, a realização dos rituais, festas e 
                              atividades cotidianas indígenas são as ocasiões de 
                              uso dessas línguas: “Não adianta você só usar a 
                              língua indígena na sala de aula. É importante que 
                              ela seja usada na sala de aula. Mas, não basta 
                              somente isso, se aquela sala de aula ocupa todo o 
                              cotidiano de uma criança indígena”, alerta 
                              Ladeira.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Entre os Kaingangs do Sul, contudo, 
                              trabalhos recentes da comunidade em conjunto com 
                              pesquisadores – com o apoio da Pró-Reitoria de 
                              Extensão e Assuntos Comunitários da Unicamp, e do 
                              Núcleo de Cultura, Educação, Etnodesenvolvimento e 
                              Ação Ambiental Kamuri – revitalizaram a língua 
                              nativa, a partir da formação de professores 
                              indígenas e de ações como a criação, pelos 
                              próprios indígenas, do <A href="http://www.kanhgag.org/" target="_blank">portal Kanhgág Jógo</A> (ou Teia 
                              Kaingang), todo escrito em língua 
                              indígena.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Para D’Angelis, que compõe o grupo de 
                              pesquisadores envolvidos no projeto Kaingang, a 
                              ação é um “estímulo e prestígio à escrita”; um 
                              recurso que não deve ser utilizado com a 
                              justificativa equivocada de “preservar da 
                              oralidade”, mas sim “para fortalecer uma língua”. 
                              Por esse motivo, completa o professor da Unicamp, 
                              a escrita indígena requer que sejam formados 
                              leitores indígenas, que a partir do hábito de 
                              pensar com base no que foi escrito em sua própria 
                              língua, farão com que essa prática não precise 
                              competir com a oral, uma vez que isso só acontece 
                              quando não se conhece a utilidade da escrita e as 
                              conquistas decorrentes do seu uso.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: center;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><IMG alt="http://www.labjor.unicamp.br/comciencia/img/Ortografia/RP_MariaClara/img2.JPG" src="http://www.labjor.unicamp.br/comciencia/img/Ortografia/RP_MariaClara/img2.JPG"><FONT size="2"><BR><FONT style="FONT-WEIGHT: bold;" size="1">Uma das oficinas realizadas, nos meses de 
                              junho e julho, junto à <BR>comunidade Kaingang, no 
                              Rio Grande do Sul. Foto: Wilmar 
                              D’Angelis</FONT></FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">A formação de educadores indígenas e a 
                              produção de materiais didáticos nas línguas 
                              indígenas é uma necessidade apontada pela maior 
                              parte dos pesquisadores e dos trabalhos realizados 
                              junto às comunidades. D’Angelis afirma que isso é 
                              uma condição primordial para se fazer da língua 
                              indígena uma língua de instrução, através da qual 
                              a comunidade possa aprender o português, 
                              caracterizando uma educação escolar 
                              bilíngue.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Porém, esse processo, que pressupõe a 
                              criação de uma grafia própria, deve disponibilizar 
                              aos profissionais de educação indígena uma 
                              assessoria adequada, principalmente, de linguistas 
                              e antropólogos, para que essa ação não leve ao 
                              risco “de simplificação que a escrita pode impor a 
                              conhecimentos e formas de transmissão extremamente 
                              complexos no plano da oralidade, mas que tendem a 
                              se simplificar quando são registrados pela 
                              escrita”, alerta Luis Donisete Benzi Grupioni, 
                              secretário executivo do Instituto de Pesquisa e 
                              Formação em Educação Indígena (Iepé).</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">O governo brasileiro, a partir da 
                              Constituição de 1988, afirma a igualdade entre os 
                              cidadãos brasileiros e a garantia de direitos, 
                              entre eles o acesso à educação formal. No caso dos 
                              cidadãos indígenas, o documento assegura o 
                              aprendizado da língua portuguesa e também de sua 
                              língua materna, além de abrir espaço, pelo menos 
                              teoricamente, para o desenvolvimento de processos 
                              de aprendizagem adequados às suas características 
                              socioculturais.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">A fim de fazer valer essa garantia 
                              constitucional, é possível destacar a ação de 
                              órgãos governamentais como a Fundação Nacional do 
                              Índio (Funai), o Ministério da Educação (MEC) e o 
                              Instituto do Patrimônio Histórico e Artístico 
                              Nacional (Iphan), que têm atuado junto às questões 
                              relativas aos povos indígenas brasileiros em 
                              diferentes frentes de trabalho.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Em 1991, “a responsabilidade pela educação 
                              escolar indígena sai do âmbito federal, das mãos 
                              da Funai, e passa a ser uma responsabilidade das 
                              secretarias de educação dos estados”, esclarece 
                              Ladeira, do CTI. Desde então, o problema reside no 
                              despreparo das secretarias estaduais, apesar do 
                              MEC emitir uma série de normas e leis a respeito e 
                              da parceria fundamental mantida com a Funai “na 
                              execução, na produção dos cursos de formação de 
                              professores, bem como nos acompanhamentos 
                              pedagógicos”, aponta a pesquisadora.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Já as ações do Iphan baseiam-se na questão 
                              do reconhecimento, valorização e preservação de 
                              bens imateriais, em programas compartilhados com a 
                              Unesco, como o “da arte gráfica e dos saberes 
                              associados a essa forma de expressão dos Wajãpi”, 
                              cujo “plano de salvaguarda contempla a produção de 
                              conhecimentos desse povo, em sua língua, para uso 
                              de sua comunidade”, exemplifica Grupioni, do 
                              Iepé.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: center;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><IMG alt="http://www.labjor.unicamp.br/comciencia/img/Ortografia/RP_MariaClara/img3.JPG" src="http://www.labjor.unicamp.br/comciencia/img/Ortografia/RP_MariaClara/img3.JPG"><FONT size="2"><BR><FONT style="FONT-WEIGHT: bold;" size="1">As práticas de leitura e escrita entre 
                              Yanomamis. Foto: Luis Donisete 
                              Grupioni</FONT></FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Entre as providências mais recentes do MEC 
                              está o Decreto 6.861, do dia 27 de maio deste ano, 
                              que trata da questão da educação escolar indígena 
                              e estabelece a sua organização em “territórios 
                              etnoeducacionais”<wbr>, a partir da familiaridade 
                              linguística entre os grupos indígenas abrangidos 
                              pelo traçado – ainda não determinado – de cada um 
                              desses espaços. Esse assunto faz parte da pauta de 
                              discussões da I Conferência Nacional de Educação 
                              Escolar Indígena, que acontece entre os dias 16 e 
                              20 de novembro, no Distrito Federal.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">A proposta governamental é importante 
                              porque reconhece os intercâmbios linguísticos e 
                              culturais existentes entre os grupos indígenas e 
                              que foram negados por muitas décadas, a exemplo da 
                              ação de linguistas que, por muito tempo, se 
                              apoiaram no uso grafia enquanto garantia da fala, 
                              explica Ladeira. Com essa medida, o governo 
                              destaca a importância de se escrever na língua, 
                              mas também provoca uma reflexão que pode 
                              ultrapassar as fronteiras do Brasil, em casos como 
                              os do Guarani-Kaiowa ou dos Wajãpi que também 
                              habitam territórios de outros países, como o 
                              Paraguai e a Guiana, respectivamente. Assim, 
                              conclui a pesquisadora, em conjunto com as 
                              comunidades, pode-se criar “uma grafia que 
                              ultrapasse fronteiras”, comparada ao que vem 
                              ocorrendo com a reforma ortográfica nos países de 
                              língua portuguesa.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">O fato de reconhecer “que o atendimento 
                              educacional aos povos indígenas precisa de um novo 
                              arranjo, que supere a fragmentação imposta pela 
                              divisão das unidades federativas, dos estados”, 
                              torna a proposta interessante, na ótica de 
                              Grupioni, do Iepé. Para o pesquisador, porém, ela 
                              é “insuficiente, porque na prática mesmo não muda 
                              nada. Ou seja, o pacto federativo garante total 
                              autonomia para os sistemas de ensino e esse 
                              decreto não altera isso”. Grupioni também destaca 
                              a repercussão política negativa do lançamento do 
                              decreto, “atropelando totalmente a discussão que 
                              estava sendo realizada nas bases”, referindo-se à 
                              participação de representantes das comunidades 
                              indígenas nas Conferências Regionais de Educação 
                              Escolar Indígena, que acontecem desde 
                              2008.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">A organização dessas conferências regionais 
                              e nacional partiu de uma reivindicação do próprio 
                              movimento indígena, junto à Comissão Nacional de 
                              Política Indigenista (CNPI), na intenção de que o 
                              MEC assumisse a responsabilidade pela realização 
                              das mesmas, assegura Ladeira, do CTI. Para ela, os 
                              povos que já vinham atuando de forma articulada na 
                              questão da educação escolar indígena compreenderam 
                              que “a publicação desse decreto antes do fim das 
                              conferências, antes de ter sido discutido na 
                              conferência nacional é uma forma do governo de 
                              enfraquecer a demanda por uma educação 
                              federalizada”<wbr>, que é reivindicada por algumas 
                              representações indígenas, com base nas garantias 
                              constitucionais de que têm direito ao atendimento 
                              através de órgãos federais.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">A professora indígena Andila Nivaghsõn 
                              Kaingang, em seu <A href="http://www.inbrapi.org.br/maracaonline/index.php?view=article&catid=2%3Aensino-fundamental&id=28%3Aconferencia-regional-de-educacao-escolar-indigena-&format=pdf&option=com_content&lang=pt" target="_blank">texto</A> intitulado “Conferência 
                              regional de educação escolar indígena: territórios 
                              etno que?”, divulgado em data anterior à 
                              publicação do decreto, demonstra sua reação diante 
                              da introdução do conceito “território 
                              etnoeducional”<wbr>: “Nos preocupou, na Conferência 
                              Regional de Educação Escolar Indígena, a 
                              insistência em inserir conceitos desconhecidos no 
                              texto da proposta, a exemplo da expressão 
                              “territórios etnoeducacionais”<wbr>, pois não 
                              compreendemos sua abrangência e significado, ou 
                              como diria Daniel Munduruku: isso se come com 
                              farinha? Não temos necessidade de digerir novos 
                              conceitos, bastaria o cumprimento daqueles 
                              consagrados na legislação sobre direitos 
                              indígenas, pelos quais lutamos ao longo de 
                              décadas: autodeterminaçã<wbr>o, consentimento livre, 
                              prévio e informado, direito de consulta, 
                              participação ampla, plena e efetiva, respeito à 
                              multiculturalidade, às nossas organizações 
                              sociais, a implementação de uma educação escolar 
                              indígena que seja efetivamente bilíngue, 
                              específica, diferenciada e de qualidade: a 
                              implementação desses conceitos nos é cara! Nós os 
                              elaboramos, propusemos, defendemos e obtivemos sua 
                              aprovação!”.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2">Dessa forma, do ponto vista prático, ao se 
                              avaliar os mais de vinte anos subsequentes à 
                              redação constitucional, percebe-se que “o Brasil 
                              inovou muito no sentido de efetivar dispositivos 
                              legais que asseguram o direito a uma educação 
                              diferenciada aos povos indígenas. Mas essa 
                              inovação jurídica não foi acompanhada de políticas 
                              que concretizassem os direitos garantidos no 
                              papel. Há muito ainda a conquistar”, conclui 
                              Grupioni.</FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;"></DIV>
                              <P style="TEXT-ALIGN: justify;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"><FONT size="2"><STRONG>Para saber mais</STRONG></FONT></P>
                              <DIV style="TEXT-ALIGN: justify;">
                              <BLOCKQUOTE style="FONT-STYLE: italic;FONT-FAMILY: verdana,arial,helvetica,sans-serif;"></BLOCKQUOTE>
                              <P><FONT size="1">Portal Kaingang – <A href="http://www.portalkaingang.org/" target="_blank">www.portalkaingang.<wbr>org</A><BR>Portal 
                              Iepé - <A href="http://www.comciencia.br/comciencia/http;//www.institutoiepe.org.br" target="_blank">www.institutoiepe.<wbr>org.br</A><BR>Portal 
                              CTI - <A href="http://www.trabalhoindigenista.org.br/" target="_blank">www.trabalhoindigen<wbr>ista.org.<wbr>br</A><BR>Portal 
                              da Conferência Nacional de Educação Escolar 
                              Indígena (Coneei) - <A href="http://coneei.mec.gov.br/" target="_blank">http://coneei.<wbr>mec.gov.br</A></FONT></P></DIV></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR></TBODY></TABLE><BR><BR><BR><BR></TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR></TBODY></TABLE><!--0,014204025268555--><!-- 0,25043--></DIV>
</p>

    </div>
     

    <!--~-|**|PrettyHtmlStart|**|-~-->
    <div style="color: #fff; height: 0;">__._,_.___</div>

        
  
   
    <div id="ygrp-actbar" style="clear: both; margin-bottom: 10px; white-space: nowrap; color: #666; padding-top: 15px;">
      <div>
        <a href="mailto:?subject=Alfabetização indígena: a escrita revitaliza línguas?">
           <span style="font-weight: 700;"></span></a>
          | <a href="mailto:etnolinguistica@yahoogrupos.com.br?subject=Alfabetização indígena: a escrita revitaliza línguas?">
         <span style="font-weight: 700;">através de email</span></a>
      </div>

                <a href="http://br.groups.yahoo.com/group/etnolinguistica/message/2247;_ylc=X3oDMTM0aGtvMmxrBF9TAzk3NDkwNDM3BGdycElkAzg5NzgzNTgEZ3Jwc3BJZAMyMTM3MTEzNDQ4BG1zZ0lkAzIyNDcEc2VjA2Z0cgRzbGsDdnRwYwRzdGltZQMxMjU3OTkzODc3BHRwY0lkAzIyNDc-">Mensagens neste tópico</a>
          (<span style="font-weight: 700;">1</span>)
          </div> 
<!------- Start Nav Bar ------>
<!-- |**|begin egp html banner|**| -->
<!-- |**|end egp html banner|**| -->

<!-- |**|begin egp html banner|**| -->
<div id="ygrp-vital" style="background-color: #e0ecee; font-family: Verdana; font-size: 10px; margin-bottom: 10px; padding: 10px;">
      <span id="vithd" style="font-weight: bold; color: #333; text-transform: uppercase; ">Atividade nos últimos dias:</span>

    <ul style="list-style-type: none; margin: 0; padding: 0; display: inline;">
            <li style="border-right: 1px solid #000; font-weight: 700; display: inline; padding: 0 5px; margin-left: 0;">
      <span class="cat"><a href="http://br.groups.yahoo.com/group/etnolinguistica/members;_ylc=X3oDMTJmaThsdjhnBF9TAzk3NDkwNDM3BGdycElkAzg5NzgzNTgEZ3Jwc3BJZAMyMTM3MTEzNDQ4BHNlYwN2dGwEc2xrA3ZtYnJzBHN0aW1lAzEyNTc5OTM4Nzc-?o=6" style="text-decoration: none;">Novos usuários</a></span>
      <span class="ct" style="color: #ff7900;">1</span>
    </li>
                                              </ul>
    
  <div style="clear: both; padding-top: 2px; color: #1e66ae;">
    <a href="http://br.groups.yahoo.com/group/etnolinguistica;_ylc=X3oDMTJlNjNuNXA2BF9TAzk3NDkwNDM3BGdycElkAzg5NzgzNTgEZ3Jwc3BJZAMyMTM3MTEzNDQ4BHNlYwN2dGwEc2xrA3ZnaHAEc3RpbWUDMTI1Nzk5Mzg3Nw--" style="border-right: 1px solid #000; padding-right: 5px; margin-right: 2px; text-decoration: none;">Visite seu Grupo</a>
    <a href="http://br.groups.yahoo.com/group/etnolinguistica/post;_ylc=X3oDMTJlcHFzZmJpBF9TAzk3NDkwNDM3BGdycElkAzg5NzgzNTgEZ3Jwc3BJZAMyMTM3MTEzNDQ4BHNlYwNmdHIEc2xrA250cGMEc3RpbWUDMTI1Nzk5Mzg3Nw--" style="font-weight: 700; text-decoration: none;">Adicionar um novo tópico</a>
  </div>
</div>

        <div id="ygrp-grft" style="font-family: Verdana; font-size: 12px; padding: 15px 0;">
      
<!-- |**|begin egp html banner|**| -->

      -----------------------------------------------------------------<BR>
Nosso website reúne links para diversos recursos online,<BR>
incluindo:<BR>
<BR>
*Teses (www.etnolinguistica.org/teses)<BR>
*Periódicos (www.etnolinguistica.org/periodicos)<BR>
*Línguas indígenas na mídia (www.etnolinguistica.org/imprensa)<BR>
*Outros websites de interesse (www.etnolinguistica.org/sites)<BR>
<BR>
Para sugerir novos links ou corrigir links desatualizados, <BR>
escreva para links@etnolinguistica.org. Para informar-se sobre novos acréscimos ao website, visite <a href="http://twitter.com/etnolinguistica">http://twitter.com/etnolinguistica</a><BR>
<BR>
O uso dos recursos da lista Etnolingüística baseia-se no<BR>
reconhecimento e aceitação de suas diretrizes. Para conhecê-las,<BR>
visite www.etnolinguistica.org/normas<BR>
------------------------------------------------------------------      
<!-- |**|end egp html banner|**| -->

    </div>
            <div id="ygrp-mkp" style="border: 1px solid #d8d8d8; clear: both; float: left; font-family: Arial; margin: 5px 0 10px 0; padding: 0 10px;">
      <div id="hd" style="color: #628c2a; font-size: 85%; font-weight: 700; line-height: 122%; margin: 10px 0;"></div>
      <div id="ads" style="margin-bottom: 10px;">
                  <div class="ad" style="color: #628C2A; font-family: Arial; font-weight: 700; padding: 0 0;">
            <a href="http://br.ard.yahoo.com/SIG=14iaijitp/M=719193.13772015.13789530.12796144/D=brclubs/S=2137113448:MKP1/Y=BR/EXP=1258001077/L=/B=36tYO0PDhEo-/J=1257993877581774/K=IKZjIEQo2IWxC_FCh0agxQ/A=5907407/R=0/id=mkp1/SIG=1263krmqq/*http://mfa.sky.predicta.net/mrm-ad/ad/url/?;c=93;sc=243;p=20;b=2161;" target="_blank">Assine SKY HDTV e ganhe o Brasileirão A e B + 6 filmes PPV HD </a>          </div>
                              </div>
    </div>
  
<div id="ft" style="font-family: Arial; font-size: 11px; margin-top: 5px; padding: 0 2px 0 0; clear: both;">
  <a href="http://br.groups.yahoo.com/;_ylc=X3oDMTJkdXNzNmlsBF9TAzk3NDkwNDM1BGdycElkAzg5NzgzNTgEZ3Jwc3BJZAMyMTM3MTEzNDQ4BHNlYwNmdHIEc2xrA2dmcARzdGltZQMxMjU3OTkzODc3" style="float: left;"><img src="http://l.yimg.com/a/i/us/yg/logo/br.gif" height="19" width="141" alt="Yahoo! Grupos" style="border: 0;"/></a>
  <div style="color: #747575; float: right;">Trocar para: <a href="mailto:etnolinguistica-traditional@yahoogrupos.com.br?subject=Mudar Formato de Envio: Tradicional" style="text-decoration: none;">Só Texto</a>, <a href="mailto:etnolinguistica-digest@yahoogrupos.com.br?subject=Envio de email: Resenha" class="margin-rt" style="text-decoration: none;">Resenha Diária</a> • <a href="mailto:etnolinguistica-unsubscribe@yahoogrupos.com.br?subject=Sair do grupo" style="text-decoration: none;">Sair do grupo</a> • <a href="http://br.yahoo.com/info/utos.html" style="text-decoration: none;">Termos de uso</a></div>
</div>

<!-- |**|end egp html banner|**| -->

  </div> <!-- ygrp-msg -->

  <!-- Sponsor -->
  <!-- |**|begin egp html banner|**| -->
  <div id="ygrp-sponsor" style="width:160px; float:right; clear:none; margin:0 0 25px 0; background: #fff;">

<!-- Start Recommendations -->
<div id="ygrp-reco">
     </div>
<!-- End Recommendations -->



  </div>   <!-- |**|end egp html banner|**| -->

  <div style="clear:both; color: #FFF; font-size:1px;">.</div>
</div>

  <img src="http://geo.yahoo.com/serv?s=97490437/grpId=8978358/grpspId=2137113448/msgId=2247/stime=1257993877/nc1=1/nc2=2/nc3=3" width="1" height="1"> <br>

<div style="color: #fff; height: 0;">__,_._,___</div>
<!--~-|**|PrettyHtmlEnd|**|-~-->

</body>

<!--~-|**|PrettyHtmlStart|**|-~-->
<head>
  <style type="text/css">
  <!--
  #ygrp-mkp {
  border: 1px solid #d8d8d8;
  font-family: Arial;
  margin: 10px 0;
  padding: 0 10px;
}

#ygrp-mkp hr {
  border: 1px solid #d8d8d8;
}

#ygrp-mkp #hd {
  color: #628c2a;
  font-size: 85%;
  font-weight: 700;
  line-height: 122%;
  margin: 10px 0;
}

#ygrp-mkp #ads {
  margin-bottom: 10px;
}

#ygrp-mkp .ad {
  padding: 0 0;
}

#ygrp-mkp .ad a {
  color: #0000ff;
  text-decoration: none;
}
  #ygrp-sponsor #ygrp-lc {
  font-family: Arial;
}

#ygrp-sponsor #ygrp-lc #hd {
  margin: 10px 0px;
  font-weight: 700;
  font-size: 78%;
  line-height: 122%;
}

#ygrp-sponsor #ygrp-lc .ad {
  margin-bottom: 10px;
  padding: 0 0;
}

  a {
    color: #1e66ae;
  }

  #actions {
    font-family: Verdana;
    font-size: 11px;
    padding: 10px 0;
  }

  #activity {
    background-color: #e0ecee;
    float: left;
    font-family: Verdana;
    font-size: 10px;
    padding: 10px;
  }

  #activity span {
    font-weight: 700;
  }

  #activity span:first-child {
    text-transform: uppercase;
  }

  #activity span a {
    color: #5085b6;
    text-decoration: none;
  }

  #activity span span {
    color: #ff7900;
  }

  #activity span .underline {
    text-decoration: underline;
  }

  .attach {
    clear: both;
    display: table;
    font-family: Arial;
    font-size: 12px;
    padding: 10px 0;
    width: 400px;
  }

  .attach div a {
    text-decoration: none;
  }

  .attach img {
    border: none;
    padding-right: 5px;
  }

  .attach label {
    display: block;
    margin-bottom: 5px;
  }

  .attach label a {
    text-decoration: none;
  }
  
  blockquote {
    margin: 0 0 0 4px;
  }

  .bold {
    font-family: Arial;
    font-size: 13px;
    font-weight: 700;
  }

  .bold a {
    text-decoration: none;
  }

  dd.last p a {
    font-family: Verdana;
    font-weight: 700;
  }

  dd.last p span {
    margin-right: 10px;
    font-family: Verdana;
    font-weight: 700;
  }

  dd.last p span.yshortcuts {
    margin-right: 0;
  }

  div.attach-table div div a {
    text-decoration: none;
  }

  div.attach-table {
    width: 400px;
  }

  div.file-title a, div.file-title a:active, div.file-title a:hover, div.file-title a:visited {
    text-decoration: none;
  }

  div.photo-title a, div.photo-title a:active, div.photo-title a:hover, div.photo-title a:visited {
    text-decoration: none;
  }

  div#ygrp-mlmsg #ygrp-msg p a span.yshortcuts {
    font-family: Verdana;
    font-size: 10px;
    font-weight: normal;
  }

  .green {
    color: #628c2a;
  }

  .MsoNormal {
    margin: 0 0 0 0;
  }

  o {
    font-size: 0;
  }

  #photos div {
    float: left;
    width: 72px;
  }

  #photos div div {
    border: 1px solid #666666;
    height: 62px;
    overflow: hidden;
    width: 62px;
  }

  #photos div label {
    color: #666666;
    font-size: 10px;
    overflow: hidden;
    text-align: center;
    white-space: nowrap;
    width: 64px;
  }

  #reco-category {
    font-size: 77%;
  }

  #reco-desc {
    font-size: 77%;
  }

  .replbq {
    margin: 4px;
  }

  #ygrp-actbar div a:first-child {
   /* border-right: 0px solid #000;*/
    margin-right: 2px;
    padding-right: 5px;
  }

  #ygrp-mlmsg {
    font-size: 13px;
    font-family: Arial, helvetica,clean, sans-serif;
    *font-size: small;
    *font: x-small;
  }

  #ygrp-mlmsg table {
    font-size: inherit;
    font: 100%;
  }

  #ygrp-mlmsg select, input, textarea {
    font: 99% Arial, Helvetica, clean, sans-serif;
  }

  #ygrp-mlmsg pre, code {
    font:115% monospace;
    *font-size:100%;
  }

  #ygrp-mlmsg * {
    line-height: 1.22em;
  }

  #ygrp-mlmsg #logo {
    padding-bottom: 10px;
  }

  #ygrp-mlmsg a {
    color: #1E66AE;
  }

  #ygrp-msg p a {
    font-family: Verdana;
  }

  #ygrp-msg p#attach-count span {
    color: #1E66AE;
    font-weight: 700;
  }

  #ygrp-reco #reco-head {
    color: #ff7900;
    font-weight: 700;
  }

  #ygrp-reco {
    margin-bottom: 20px;
    padding: 0px;
  }

  #ygrp-sponsor #ov li a {
    font-size: 130%;
    text-decoration: none;
  }

  #ygrp-sponsor #ov li {
    font-size: 77%;
    list-style-type: square;
    padding: 6px 0;
  } 

  #ygrp-sponsor #ov ul {
    margin: 0;
    padding: 0 0 0 8px;
  }

  #ygrp-text {
    font-family: Georgia;
  }

  #ygrp-text p {
    margin: 0 0 1em 0;
  }

  #ygrp-text tt {
    font-size: 120%;
  }

  #ygrp-vital ul li:last-child {
    border-right: none !important; 
  } 
  -->
  </style>
</head>

<!--~-|**|PrettyHtmlEnd|**|-~-->
</html>
<!-- end group email -->