LL-L: "Signs" LOWLANDS-L, 14.JUL.2000 (05) [D/E]

[Lowlands-L]

 ======================================================================
 L O W L A N D S - L * 14.JUL.2000 (05) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
 Posting Address: <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>
 Web Site: <http://www.geocities.com/sassisch/rhahn/lowlands/>
 User's Manual: <http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html>
 Archive: <http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html>
 =======================================================================
 A=Afrikaans, Ap=Appalachean, D=Dutch, E=English, F=Frisian, L=Limburgish
 LS=Low Saxon (Low German), S=Scots, Sh=Shetlandic
 =======================================================================

From: Roger Thijs [Roger.Thijs at village.uunet.be]
Subject: street names

The Antwerp suburb, I'm living in, Mortsel, managed to keep out of the big
merging operation of the Antwerp city "fusion" - I guess just because the
majority here is christian democratic or moderately Flemish nationalistic.
A "natural" merger with Antwerp would jeopardize the Antwerp socialist
dominance. However I guess there is hardly a town more boring than this
one. The major benefit, keeping me here, is that's it's just easy to
eascape from it in the morning, since trafic is moving in, while I'm
driving out of the agglomeration.

The main references, Mortsel has, are the Agfa-Gevaert chemical production
plants in the middle of quite dense habitation, Bhopal alike. Main event in
recent history was the bombing in 1943 by the USA of the Erla airplane
repair workshop. Virtually all bombs missed their target and came down in
the center of the parish of "Oude God". 936 people were killed. Quite a lot
is published about the fact that this disaster has never been recognized.
Obviously these bombs were not "bad" bombs but "good" bombs.

Cultural life includes Mortsel to have a "Heemkundige kring", a cercle for
studying local history, and this circle publishes a book annually. This
year the subject is the background of the names of the streets.
The book has 540 pp, full with ugly pictures of streets that all look
similar. Most of the street names refer to a local politician, or former
burgomaster, or a brewer ...

Some streets though kept the old name of the corner, often with words,
which disappeared in modern Dutch. A few highlights with quotes of
references to some old sites (in "old Dutch", with comments in Dutch):

Abelenstraat
1699 ... "clooster vande Luijthage geplant een niev elsen bos op een stuck
lant genoemt den Abeelen bemt groot een halff bunder"...
Een abeel is een wilgachtige boom, een populier. De witte abeel heet in het
Latijn Populus alba, dit is witte populier of zilverpopulier. De naam is
afgeleid van het Latijnse alba, wit.

Blauwbroedersstraat
1699 ... "alsoo tusschen de voors. twee landen rechtdore op den hoeck vant
lant toekomende de fondatie vande Blauwe Broeders tot Antwerpen"..
Deze Blauw(e)broeders waren geen priesters, geen geestelijken. Het ware
arme broeders, de bejaarde ingezetenen van een gast-huis.... Die bejaarde
mannen droegen blauwe, uniforme kleding, omdat de stad hun zulke stof
gegeven had.

Cantecroylaan
Rode-broek-veld: Frankissche villastructuren
... groeide Cantincrode, een rodeveld ... uit tot een heerlijkheid. Vele
rodevelden waren verbonden met het suffic -inc. In Mortsel herkennen we dat
in Cantincrode - Cantecroy, Zaaldenrode - Salincrode, waarbij Cantinc en
Salinc de lieden noemen, die het land gerooid gebben...

De Donk
1453 ... "op sinen aert gheleghen aan de Donck oestwaerts bij Jan van Ranst
capelrien huyse"... ..."de donck van Wolfscate"...
1583 ..."huys en hoff cum pertinentijs (aanhorigheden), gestaen tot
Mortsele aende donck"...
... donk... een onderaardse kelder
... tunc ... half onderaardse kelder... put, afhellend terrein,
terreininzinking..

De Stappe
1453 ... "item noch heeft de voirs. Heylich Geest van Mortsele een
vierendeel lands achter de Stappe, daer men van Mortsele doer Claes bloc
vander Heyden, Jans sone, doer te Boechout waert gaet"...
... een opstap, een afgesloten toegang tot een veld, akker of weide, een
doorgang, die alleen door mensen kan worden gebruikt...

Dieseghemlei
869 ..."sunt et in villa quae dicitur Tisingaheim mansi IIII solvit
unusquisque pro censu sold. V et porcum I."...
Tisinga is een verbogen vorm, waarvan de oorspronkelijke uitgang van de
genitief meervoud op -a is bewaard gebleven. Het suffix -ing werd in de
Karolingsche periode gebruikt om patroniemen te vormen (Karolinger is een
afstammeling van Karel)...

Drabstraat
1453 ... " in de Drabstrate in villa de Moertsel iuxta plateam dominii cita
in bonis de Salichrode"...
Drab verwijst naar drabbige, moerassige grond...
Mortsel heeft met dat moeras, moort of mort te maken...

Ellebroecken
13e eeuw ... "pratum iacens versus Wilrike, in loco qui dicitur
Hellebroeck"...
De broeken waren een vorm van gemeenschapsgrond ... ontwaterde
moerasgronden...

Haleblok
... "neffens het lant vanden heijligen geest van Mortsel... opt Haleblock.
Een bloc of block is een door een sloot of omheining afgesloten akker, maar
ook een bijgebouw, schuur, aan een ander huis gebouwd.

Heideland
1292 ... "jacentes apud Mortensele in loco qui dicitur heide"...

Het Prieel
1692 ".. het Cleijn Prieel ... Het Prieel over de straet"...
Een prieel was oorspronkelijk een grasveld, een lusthof, een ruimte in een
bos waar de bomen geveld waren... in het begin van de 16de eeuw kreeg het
woord de betekenis: tuinhuisje van hout en groen.

Hollandse tuin
1453 ..."super domum suum dictam den hollantschen tuyn"...

Kaphaanlei
1618 ... "geheele Cappijn ende d'aerden neffens de Bessemstraet ende het
Wolfgatersvelt, ende soo van eijnde naer de Wouwstraet"...
Een kapoen is een gesneden haan.

Koeisteerthofdreef
18th c.... "een hovinge van plaizantie van ouds genaemd de Wolschate hoef,
thans de Koeistaert"...

Kretenburgstraat
1453 ..."item noch heeft die voirg. Heyligen Geest van Mortsele op huys
ende hof met synder toebehoerte geheten Creytenborch gelegen neven die
straete daer men te Hove waert gaet"..

Luithagenlaan
1357 ..."ende begint in de Luuthage"...
Luit betekent... lieden, ... een gemeenschappelijk houtland in de
Frankische periode...

Mortselveldenlaan
1383 ..."gheleghen es op Mortselrevelt..."
974 ..."Tacsandria, Ryen en Stryen Laubiense Mortzelam"...
(comment: these territories originally belonged to the abbey of Lobbes)
1150 Mortzella, 1158 Mortensella, 1249 Mortensele, 1287 Mortsele, 1387 Mortsel
Mortensella wordt uit "mortan", vuil, en "sali", uit één ruimte bestaand
huis verklaard...

Pansgatelaan
1453 ... "item noch heeft die voirs. Heyligen Geest van Mortsele van ioncf.
Lijsbetten vanden Pantgate iaergetide op een halff huijs ten Ouden
Pantgate" ...
Het deel "gat" duidt op een opening, doortocht, nauwe weg of pad.

Selland
1699 ..."op het sellant, allwaer den blauwen steen pael gesset is"...
Volgens het Middelnederlandsch Handwoordenboek is een "sellant" een
zoutland, zoute moeren die men bedekte en uitveende om er "selzout" uit te
bereiden.
(I cannot imagine one could win salt in Mortsel, the river Schelde gets
water from the sea though from the tides, but Mortsel is more than 5 miles
East from the river shore)

Septestraat
1453 ... "op deinde vander Varent een stuck lants ghehethen den Zijp"...
Een Sept, Zept of Zijp is een beekje, een slootje.

Ter Varentstraat
1254 "in parochia de Mortensele in loco, qui dicitur Varelt.."
Het woord omvat de naam van een plant (varen) en het suffix -t waarmee
verzamelnaamwoorden worden gevormd. Varent betekent dus een verzameling van
varens.

Tommeltlaan
1453 ... "item noch heeft die voirs. kerke een stuc lants op die Tommelt
gheleghen..."
De oudste vorm van "Tomme" is een ontlening aan het volkslatijnse
"Tumba".... Andere vormen van "Tommelt" zijn afgeleid van het Latijnse
"Tumulus", met eind-verlengende -t, die aan het woord een soort
plaatsaanwijzende betekenis gaf.
... Tot op heden is er nog geen enkel spoor gevonden dat er ... een
Romeinse of Frankische begraafplaats is geweest..

Vijf-Aprilwarande
Op maandag 5 april 1943 om 15.30 uur wierpen 82 Amerikaanse bommenwerpers
van de 91st, 303rd, 305th, 306th, 44th en 93rd Bomber Group in hun 50ste
missie 223 ton bommen af boven Mortsel.
... vielen 936 dodelijke slachtoffers, 1342 mensen werden gekwetst...
...208 vernielde, 236 zeer zwaar beschadigde, 361 zwaar beschadigde en 2609
beschadigde woningen.

Waesdonckstraat
1372 ..."De ouden pantgate... in de p(a)rochie van Mortsele ane de Waexdonck"
Wase, waze of waes duidt op slijk, modder, land dat bij laag water droog
ligt, maar ook op de begroeide aardkorst..

Wolschaerderveldenstraat
1300 "Wolfsgatenvelt"
... een smalle weg door een veld, akker of bos, waarlangs wolven komen..

(PS: The "Heiligen Geest" was the old name for the parish organization for
supporting the poor)

Regards,

Roger

==================================END===================================
 You have received this because your account has been subscribed upon
 request. To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l"
 as message text from the same account to
 <listserv at listserv.linguistlist.org> or sign off at
 <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
 =======================================================================
 * Please submit contributions to <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>.
 * Contributions will be displayed unedited in digest form.
 * Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
 * Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
   to be sent to <listserv at listserv.linguistlist.org> or at
   <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
 * Please use only Plain Text format, not Rich Text (HTML) or any other
   type of format, in your submissions
 =======================================================================