<div></div>
<div style="TEXT-ALIGN: center"><font face="arial,helvetica,sans-serif">===========================================<br>L O W L A N D S - L - 28 September 2009 - Volume 03<br></font><font face="arial,helvetica,sans-serif"><font color="#999999"><a href="mailto:lowlands@lowlands-l.net">lowlands@lowlands-l.net</a> - <a href="http://lowlands-l.net/">http://lowlands-l.net/</a><br>
Encoding: Unicode (UTF-08)<br>Language Codes: <a href="http://lowlands-l.net/codes.php">lowlands-l.net/codes.php</a><br></font>===========================================</font></div>
<div><font face="arial,helvetica,sans-serif"></font>Â </div>
<div><font face="arial,helvetica,sans-serif">From: "Joachim Kreimer-de Fries" <</font><a href="mailto:soz-red@jpberlin.de"><font face="arial,helvetica,sans-serif">soz-red@jpberlin.de</font></a><font face="arial,helvetica,sans-serif">><br>
Subject: LL-L "Language varieties" 2009.09.29 (01) [NDS, DE]</font><br><br><font face="comic sans ms,sans-serif">Am 28.09.2009, 16:53 Uhr, sçraif Hannelore Hinz:</font></div>
<div><font face="arial,helvetica,sans-serif">Dat mötst du nich denken, ick gah mit dien Nahdenken bannig mit mi tau Kihr.</font></div>
<div><br><font face="comic sans ms,sans-serif">Leywe Hanne & olle<br>dat miärke ik wual un dat fiine ik luewenswert. Wat du van Wossidio/Teuchert uutgraawen hest, sçint mi bannig nütte, dat is 'ne goue tohaupestelnge van den unnersçeydelken bedüüdenge van 'wante & co.':</font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif">1. "wante"<br>Wossidlo/Teuchert:<br>wente, wante, want a. Spr. I. Konj. 1. temporal a. wann immer, wenn, sobald: '…' … b. als; c. bis;<br> 2. kausal a. denn: '…' ; b. weil, da: ...  3. konditional wenn: … 4. im Vergleich als. II. Präp. bis 1. lokal: '…' . 2. temporal: '…' ; 'Ik was en becker wente her' (bis jetzt) </font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif">Hinz, un wil ein Sprak läwig is un nich stahn blew, is wente (wante, want) nich mihr begäng in Mäkelborg<br>De verlüs van wœrde un fuormen is for mi niin teyken van lebännigheyt, men ehr de bewiis van veraarmung, verläntlickung un "verprollung", nich anners os in'm Haugdüütsken, woor me de verlüs van wœrde un fuormen vellicht faststelt un in satire un kabaret anwennet, man nich os nigge norm verklöört.<br>
Sau is dat wual, dat "wante, wente, want" nich mer begäng is in Mäkelborg - un nichtenswoor in den terfalsprodukten van de dautomaulen klank- un fuormenriiken, kulturvullen sassesken sprauke, d. h. in den plat-dialekten, de nu blaut noch up den krücken van'm Haugdüütsken gooet, im nourden un sülft im spraukbewoorenden Westfœlsken. Blaut, es gift süs niine "echt-platdüütske" konjunktsjoun för de kausale gebruuk van "wante". Dat "wiil", dat du auk bruukst, kümt - iewensau os dat nhd. "weil" - van mnd./mhd. 'wiile', un is an sik 'ne temporale konjunktsjoun ('während', engelsk 'while'). Hd. 'weil' is »durch Kürzung der Fügung mhd. 'dii wiile' so "in der Zeitspanne [, als]" entstanden«. Erst im 18. Jhdt. bürgerte sich im Hd. der heutige, kausale Gebrauch ein. (Herkunftsduden zu 'Weile')<br>
Dat 'wiil' im kausalen sin heft demnau niine platdüütske wuerdel. Et is olsau 'ne naubeldenge van den nighaugdüütsken gebruuk van 'weil' sint dem 18. jhdt. Dat is för mi per se niin sündenfal, sau os wi nich sunder annere früemd- un leenwœrde uutkuemet. Sau müeget dey je auk uut dem Haugdüütsken siin, blaut: up düsse wiise geyt dat met jümmers mehr wœrde hent(o) hüüdigendaags (of ehrgistern, os plat noch im oldag sprueken wourde), sünnerlik met de lütken wœrde. Un dat is in der masse de verhaugdüütskung van plat.[1] Un de verlüs van "wante" is vellichte dat minneste biispel.<br>
Dortiigen haule ik: woor dat en echt-platdüütsket woort uut'm Mnd. gift, sal man dat auk bruuken btw. wir hervorhaalen un infœrn.<br> GERD L Ü P K E, DE EIKBOM HÜT<br>Achthunnert Johr hett nu uns Platt<br>in gauden Taustand schafft.<br>
Mi dücht, dat Dotgahn wohrt noch wat:<br>Diss Liek hett noch väl Kraft!<br>Lükes woort in Goddes oor! Men woor du dat siteerst, bistu wual dormet inverstaun, dat Platdüütsk een un de sülwige sprauke sint dem middelöller is. </font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif"> Lith.: Renate Herrmann-Winter  Hör- und Lernbuch für das Plattdeutsche<br>ISBN: 3-356-01100-6 Hinstorff Verlag GmbH, Rostock 2006<br> <br>Deklinationstabelle<br>Kasus                         Maskulin                   Feminin                         Neutrum<br>
Nom.                           de Disch                  de Fru                            dat Hus<br>Gen.          (von) denn Disch             (von) de Fru                           (von) dat Hus<br>Dat.           (up)  denn Disch             (tau) de Fru                            (tau) dat Hus<br>
Akk.                    denn Disch                      de Fru                                     dat Hus<br> <br>So, Joogen, nu vergliek dat mal mit dien Mein.</font></div>
<div><br><font face="comic sans ms,sans-serif">Dat bouk hadde ik ol studeert un fiine et en waane gout läärbouk, ümme van den hüüdigen gebruuk des Mäkelnborger plat to wieten ofte dat to läären. Un tominnest segt Renate Hermann-Winter nich, et gaiwe blout twey deklinationsfälle. Lickers seye ik nich in, worümme man up de riikhölligere artikulatsjoun van 4 fälle in de mnd. sçriifsprauke (de, des, dem(e), den / dey, der, der dey / dat, des, dem, dat) vertichten solde. <br>
Door hadde ik mi vor tiiden met eyne sçriiwerske un verdeynstvulle platprauterske van'm Osnabrügsken krink ümmestridden, os se sik üewer miin gebruuk van'm middelnidderdüütsken dativ upreggede. Ik hewwe eer doruphen - up haug, dat se dat auk sieker versteye - u. a. sçriewen:<br>
--------------------- Sitaat uut miinem sçriiwen wg. dativ ---------------------<br>Da ist es nicht willkürlich, auch mal das benachbarte Ravensberger Platt um 1930 und die <br>Werke von Heinrich Stolte (Grammatik 1931, Neues Testament von 1933) anzusehen. Danach <br>
lautet der Dativ im Ravensbergischen:</font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif">»dem Fosse | der Gaus | dem Lamme | dem Hasen | der Kraiggen | dem Enne«.</font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif">Gleich zu Beginn von Stoltes Matthäus-Evangelium antworten die Schriftgelehrten <br>dem Herodes: »In Bethlehem in Judäa; sau stoet dat bui dem Prophoeden schrie- <br>wen: Diu lütke Bethlehem in Juda suinem Lanne, ...«<br>
 <br>Nichtsdestotrotz gab es im Osnabrückischen auch zu Klöntrups und Lyras Zeit die »-em«- <br>Form nur noch in bestimmten Redensarten »dem is nig sau« oder »et is nich andem« oder als <br>Personalpronomen »dar is em nig met edeent« (KL Sp. 153f)</font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif">---------------------- Sitaat ende --------------------------------------------------<br>Olsau: 1. gift et den dativ in plat, 2. gift et in plat-muntoorten sülfst im 20. jhdt. noch den uutwuoss'nen, uutdrükliken dativ met "dem" (m. & n.). un "der" (f.) 3. is düsse gebruuk de regel in der mnd. sçriifsprauke.<br>
Et is för mi glaskloor, dat de tohaupefal van genetiv, dativ un akkusativ en terfalsprodukt van plat is, nich plat in siiner gouden fuorm. Dat gift et je auk in de nighaugdüütske ümmegankssprauke, denk an "Der Dativ ist dem Genetiv sein Tod". Et is recht, solke terfals-vorkomnisse tor kentnisse to niemen un - woor literarisk sinvul - to veraarbeeden. Men niin sçriiwer ofte läärer kümt up de idee, den slang tor norm to verklöören - juut (bi-uuten, blaut) de platdüütsk-krinks.<br>
Lütt' Hoeg:<br>Er saagte zu ihr: "Ich lieb dir nich in'n dritten Fall, ich lieb dir nich in'n vierten Fall, ich <br>                             liebe dir auf alle Fälle."</font></div>
<div><br><font face="comic sans ms,sans-serif">Jau, dat is en lustig biispel för dat messinks (versöük, hd. to küürn) in de nig-berlinske statsprauke (meysnisk-hd. met plat-inslag). Richtig nig-berlinsk (anfank 20. jhdt.) mösse dat luuten: <br>
»Ik liib' da nich im dritten fal, <br>ik liib' da nich im viirten fal, <br>ik liibe da uf alle fälle."<br>Goutgaun!<br>joachim<br>--<br>Kreimer-de Fries<br>Osnabrügge => Berlin-Pankow</font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif">[1] Vgl. Peters, Robert (nd.-prof. in Mönster): Von der Verhochdeutschung des Niederdeutschen. Zu den "Kleinwörtern" in mnd. und plattd. Texten aus dem Münsterland, in: Nd. Wort, Nr. 35 [1995], S. 133-169</font></div>
<div><font face="comic sans ms,sans-serif"></font>Â </div>
<div><br>Â </div>
•
<p>
==============================END===================================
<p>
* Please submit postings to lowlands-l@listserv.linguistlist.org.
<p>
* Postings will be displayed unedited in digest form.
<p>
* Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
<p>
* Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l")
<p>
are to be sent to listserv@listserv.linguistlist.org or at
<p>
http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
<p>
*********************************************************************