LL-L "Delectables" 2004.01.31 (02) [D/LS]

[Lowlands-L]

======================================================================
L O W L A N D S - L * 31.JAN.2004 (02) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
http://www.lowlands-l.net * lowlands-l at lowlands-l.net
Rules & Guidelines: http://www.lowlands-l.net/index.php?page=rules
Posting Address: lowlands-l at listserv.linguistlist.org
Server Manual: http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html
Archives: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
Encoding: Unicode (UTF-8) [Please switch your view mode to it.]
=======================================================================
You have received this because you have been subscribed upon request.
To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l" as message
text from the same account to listserv at listserv.linguistlist.org or
sign off at http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
=======================================================================
A=Afrikaans Ap=Appalachian B=Brabantish D=Dutch E=English F=Frisian
L=Limburgish LS=Lowlands Saxon (Low German) N=Northumbrian
S=Scots Sh=Shetlandic V=(West)Flemish Z=Zeelandic (Zeêuws)
=======================================================================

From: Fred van Brederode <f.vanbrederode at home.nl>
Subject: LL-L "Delectables" 2004.01.30 (06) [A/D/LS]

From: ezinsser <ezinsser at icon.co.za>
Subject: LL-L "Delectables" 2004.01.30 (05) [A/D]

Dag almal,

Ek het jou skrywe oor ons eetgewoontes baie geniet, Fred.

Ja, my broers het veral gemurmureer as ma die dag sou sê, "Daar's brood in
die yskas, kinders!"
> Moeder is bijvoorbeeld een dagje weg, vader en de kinderen moeten dan maar
> "brood eten".

Ron, ons het suiker en melk op ons mielie-, hawermeel- of sorghumpap geeët.
Ons ouma aan moederskant het mieliepap met geblikte sardyne of droë biltong
gemeng.
Botter en wit peper was ook 'n goeie kombinsaie.
> ...man [maar] söyte saken [zoete zaken] wardt 's morgens tou d'n
 "vröystük" or
> tou dey "vröyköst" (Joun "ontbijt"/"ontbyt") nich eten.

Groete,
Elsie Zinsser

Dank je wel Elsie.
Vorig jaar ben ik in Zuid-Afrika geweest en we hebben daar een aantal keren
van de traditionele Zuid-Afrikaanse keuken geproefd.
Over het was dat algemeen prima. Alleen Miliespap konden wij niet door de
keel krijgen. Ik hou al niet van pap, dat scheelt natuurlijk. Het ontbijt
dat geserveerd wordt in hotels lijkt mij meer Engels geïnspireerd. Gebakken
aardappelen, eieren (any style), gebakken tomaat, toast. Dat doet erg Engels
aan.
Biltong was heel apart maar goed te eten.
Ik besef overigens dat we meer met cultuur dan met eten bezig zijn.

From: R. F. Hahn <sassisch at yahoo.com>
Subject: Delectables

 Och, ja! Up use "melksup" hebt wy ook sukker kregen.  Toumeyrst hebt wy
kinder eer 's avend tou eten kregen, af un an 's morgens.  Dey was, as ik
dat al segd hev, or mit grysmeel or mit havervlokken kaakd.  Wen wy maal
daal weyren [toen wij eens ziek waren], den kregen wy ook havermous (ook
"welgen", "wellen" or "welling" nöymd); d'n maakst vun havermeel, is so wat
as "haverpap".  Vaken geev' 't sukker mit kaneel baven up, ook up "(söyten)
rysbrey" (ook "ryspap" nöymd), man ik möyg' as kind keyn kaneel.  Düt allens
was kindereten.  Upwussene minschen eten dat nich vaken.  Sey eten brood mit
keys' or vleyschwaren, sündaags ook maal "burenvröystük": braadkartüffeln
[gebradene aardappelplakken] mit ayer un spek [bacon].

Hoe herkenbaar weer Ron. Dit heeft er waarschijnlijk mee te maken dat ik
niet van pap hou. Het komt weer helemaal terug. Mijn moeder sloofde zich uit
door griesmeelpap, havermoutpap, macaronipap enz te maken. Alles werd met
suiker of stroop gegeten. Stroop gaat vooral over karnemelksepap. Maar daar
hield mijn moeder gelukkig niet van. Wij kinderen vonden alle pap meestal
vreselijk. De kant en klaar pappen van de industrie (zoals Brinta) brachten
wat verlichting.

Man sukker, schokolaad' un wat us Nedderlandschen vründen "muisjes"
("müysjes") nöymen ... up *brood*?  Ne, dat geev' 't nich by us touhuus', un
vör us was dat "Hollandsch eten".  As ik al upwussen was, kreeg' myn lütte
süster Nutella, toueyrst 's morgens, un later eet sey 't vaken ook 's avends
...  Nu het sey 'n asige hasselnoot-allergy [hazelnoot-allergie] ... (ik
ook, so asig, dat ik 'n sprüt [spuit] mit my rüm-dregen mut ...).

Ja het zoet op de Nederlandse boterham is wel heel bijzonder. Muisjes zijn
er in soorten. We hebben de "echte" muisjes. Dat zijn anijszaadjes met een
laagje suiker erover. Deze worden vooral gebruikt op beschuit met boter als
traktatie bij de geboorte van een kind. Rose met witte muisjes als het een
meisje is en blauwe met witte muisjes als het een jongen is. Toen laatst
prinses Amalia geboren werd is in veel huishoudens beschuit met oranje
muisjes gegeten.
Dan zijn er nog de gekleurde muisjes. Deze worden meestal gekeurde hagelslag
genoemd. Het zijn stukjes poreuze suiker van verschillende kleur met elke
een eigen vruchten smaak. De belangrijkste in de muizenfamilie is de
chocoladehagel, onmisbaar in elk huishouden. Menig huismoeder riskeert ruzie
met het gezin als dat er niet is. Chocoladehagel is er in veel soorten. De
bekendste zijn die van pure en van melkchocola.
Natuurlijk is er ook Nutella, maar er zijn ook andere chocoaldepasta's met
andere smaken dan hazelnoot.
Verder staat op menig "zoetblad" basterdsuiker (fijnkorrelige suiker) in de
kleuren wit of bruin (die smaken ook anders). Stroop, appelstroop en jam
(alle soorten vruchten). Van de jams zijn er ook vele "light" soorten met
beduidend minder suiker.
Daarnaast is het belangrijk te weten dat er in het verleden alleen maar
verschil was tussen wit of bruin brood. Als je nu bij de bakker komt moet je
een keuze maken uit enkele tientallen soorten brood. Allemaal met een eigen
naam en met eigen liefhebbers.
Als ik naar een vriend van mij ga die in Frankrijk is gaan wonen, dan moet
ik standaard 10 volkorenbroden meenemen.

Mays [maïs] (ook "törkschen weyten" un "kukuruuts" {< Slaawsch *_kukuruc_}
nöymd), heys [gierst] un sorghum eten wy nich.  Daar wullen dey lüyd' niks
vun weten, vun mays eyrst wen cornflakes up-keymen un vrische mayskolven tou
köypen weyren.  Mays harren dey Allieerden in dey hungertyd na d'n Tweyden
Oorlog uut dey Staten schikd, un dey Düytschen wüssen nich, wat sey daar mit
douen schullen, möyken gresig, eeklig brood daar mit un wullen later niks
meyr vun mays weten.  (Dat cornflakes vun mays maakd wardt, dat wüssen dey
meyrsten toueyrst nich ...  ;-) )

Dat doet me denken aan het verhaal dat na de 2e wereldoorlog de
Zuid-Afrikaanse bevolking een schip met maïs aan de Nederlandse bevolking
had gegeven. De Nederlanders hadden geen idee wat ze daarmee moesten doen.
Of het echt waar is weet ik niet en ook niet hoe het is afgelopen. Misschien
dat men toen geleerd heeft dat varkens graag maïs eten. Tegenwoordig
verbouwt elke veehouder zijn eigen "mielies", vooral voor de vleesproductie.

Us middageten was so üm un by wat Fred över dey Nedderlanden schreven het.
Nadisch [toetjes] geev' 't man bloots sündaags in myn kindertyd.

Bij jullie was het dus nog schaarser dan bij ons. Wij hadden zelfs nog wel
eens een ei tussendoor.

Tou 't avendbrood [avondmaal] geev' 't bodderbrood mit vleyschwaren, keys',
kaakde "krabben" [garnalen] or röykerden visch baven up -- "open sandwiches
", 'n beten so as dat Deensche "smørrebrød".  Krabben un röykerde vischwaren
weyren dat best vör us.

Met wat fantasie kun je wel een relatie leggen tussen de Nederlandse
broodeetcultuur en de Deense "smørrebrød". Dat komt ook omdat Nederlanders
echt alles op brood eten. Niet alleen kaas, vleeswaar of zoet. Ook vis,
frikadel, kroket (als de niet-Nederlanders weten wat dat is) en banaan gaan
als beleg op het brood.
Het is voor hen een feest, maar het komt mogelijk toch voort uit oude
schrale tijden. Brood is vooral vulmiddel. Het beleg maakt het smakelijk.
Alleen beleg eten (zonder brood dus) is verkwisting. Van mijn moeder kregen
wij wel eens een zure haring (rolmops) die mocht zonder brood worden
gegeten. Daarna moest je dan wel een "kale" boterham opeten. Wanneer er
moeilijke tijden geen beleg was (gelukkig nooit zelf meegemaakt) dan krijgen
de kinderen "een boterham met tevredenheid".

Gr.  Fred van Brederode

------------

From: R. F. Hahn <sassisch at yahoo.com>
Subject: Resources

Ja, ja, beste Fred.  Ik weet vun Dyn beschryven, dat 't twüschen us by 't
upwassen tou dey tyd (üm un by tou [ongeveer] dey sülvige tyd) keyn groten
ünnerscheyden [verschillen] geev'.  Wy sünd ook mit so eyn broodkultuur
upwussen, un wat dat belangt, daar vöyl [voelde] ik my in Ingland,
Australien un de Staten toueyrst [aanvankelijk] as weyr ik in 'n aard wööst
[woestijn].  Nu is dat hyr veel, veel beter.  Ja, wy krygt hyr middewyl
[ondertussen] sogaar 'n paar leden vun Joun "muizenfamilie"!

> Dat komt ook omdat Nederlanders echt alles op brood eten. Niet alleen
kaas,
> vleeswaar of zoet. Ook vis, frikadel, kroket (als de niet-Nederlanders
weten
> wat dat is) en banaan gaan als beleg op het brood.

Lyk so as wy dat harren [hadden]!  Banaan was dat eynsige söyte, dat up us
brood keym.

> Wanneer er moeilijke tijden geen beleg was (gelukkig nooit zelf
meegemaakt) dan
> krijgen de kinderen "een boterham met tevredenheid".

Dat is my ook noch bekend.  Af un an kregen wy smult [reuzel] up 'n
tousamen-klapd brood [closed sandwich].  Dat vunnen wy den vaken in use
schoultaschen.  Den höypen wy, dat 't touminst [minstens] "smult mit
greyven" [keuzel met gekrakkel] was ...

> Bij jullie was het dus nog schaarser dan bij ons. Wij hadden zelfs nog wel
eens
> een ei tussendoor.

Dat kregen wy man bloots [slechts] sündaags.

Ja, Fred, tou dey tyd wüssen wy kinner nich so recht, dat wy 't schraag'
[armoedig] harren.  Wy kinnen [kenden] bloots wat wy harren, harren noch
keyn TV un kunnen us darüm nich mit dey paar ryken minschen verglyken, dey
't geev'.  Ook weten wy, dat wy 't beter harren as jüst na d'n Tweyden
Weltoorloog, as 't vör dey lütten minschen [gewone mensen] in dey stad mayst
[bijna] gaarniks tou eten geev'.

Up'n landen [in het platteland] was dat eten veel beter as in de stad, man
"neymoodsch" [nieuwerwets] eten uut 't butenland keym daar later an.

Regards,
Reinhard/Ron

================================END===================================
* Please submit postings to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
* Postings will be displayed unedited in digest form.
* Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
* Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
  to be sent to listserv at listserv.linguistlist.org or at
  http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
======================================================================