LL-L "Resources" 2005.12.01 (05) [D]

[Lowlands-L]

======================================================================
L O W L A N D S - L * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
http://www.lowlands-l.net * lowlands-l at lowlands-l.net
Rules & Guidelines: http://www.lowlands-l.net/index.php?page=rules
Posting: lowlands-l at listserv.linguistlist.org or lowlands-l at lowlands-l.net
Commands ("signoff lowlands-l" etc.): listserv at listserv.net
Server Manual: http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html
Archives: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
Encoding: Unicode (UTF-8) [Please switch your view mode to it.]
=======================================================================
You have received this because you have been subscribed upon request.
To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l" as message
text from the same account to listserv at listserv.linguistlist.org or
sign off at http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
=======================================================================
A=Afrikaans Ap=Appalachian B=Brabantish D=Dutch E=English F=Frisian
L=Limburgish LS=Lowlands Saxon (Low German) N=Northumbrian
S=Scots Sh=Shetlandic V=(West) Flemish Z=Zeelandic (Zeeuws)
=======================================================================

02 December 2005 * Volume 05
=======================================================================

From: Fred van Brederode <f.vanbrederode at home.nl>
Subject: Brabantse dialecten

NRC-Handelsblad zegt van zichzelf de kwaliteitskrant van Nederland te zijn. 
Ook taal heeft de aandacht van deze krant.
Elke maandag is er bijvoorbeeld de rubriek "Woordhoek" die ook voor de leden 
van Lowlands interessant zal zijn. Kijk maar eens op : 
http://www.nrc.nl/woordhoek

De insteek van NRC is veelal het standaard Nederlands. Dat geldt voor elke 
krant in Nederland en voor een landelijk verschijnende krant als NRC is dat 
dus helemaal niet gek. Bovendien zetelt de redactie in westelijk Nederland, 
zodat misschien wel gehoopt, maar nauwelijks verwacht kan worden dat zij 
zich bezig houdt met het lokale taalgebruik.

De krant van 1 december meldt echter een mijlpaal over de Brabantse 
dialecten. De krant roept in de kop: "Eindelijk is het voltooid, het 
Woordenboek van de Brabantse Dialecten, 34 delen dik".

Gemeld wordt dat het project om de Brabantse dialecten in beeld te brengen 
45 jaar geduurd heeft. Als NRC dit een interessant gegeven vindt, dan zal 
dat voor de lezers van LL niet anders kunnen zijn. Reden genoeg om een 
belangrijk deel van het artikel aan jullie door te geven.

"Vandaag worden in Tilburg de laatste vier delen van het Woordenboek van de 
Brabantse Dialecten gepresenteerd. Hiermee is het monumentale werk, dat in 
1960 werd begonnen, eindelijk compleet. Het omvat 34 delen, 11 duizend 
bladzijden - samen goed voor één strekkende meter in de boekenkast.
De opzet van het woordenboek is origineel: het loopt niet van A tot Z, maar 
deelt de werkelijkheid op in rubrieken. De laatste delen sommen de woorden 
op die in Noord-Brabant èn de Belgische provincies Brabant en Antwerpen 
gebruikt worden op het gebied van kleding, karakter, gevoelens en 
seksualiteit.
De allergewoonste woorden van het Brabants - zoals boks (broek), schrikboks 
(lafaard) en mènneke (mannetje) - hebben de samenstellers dus voor het 
laatst bewaard. Daar was een goede reden voor, zegt Roeland van Hout, 
hoogleraar Taalkunde in Nijmegen, die het project coördineerde. "In 1960 
begonnen de toenmalige samenstellers bewust met de agrarische termen. Ze 
dachten: de agrarische samenleving is het eerste wat verdwijnt, dus wij 
moeten dat zo snel mogelijk verzamelen, voor het te laat is."
Daarna, in de jaren zeventig, begon men aan de vaktermen van allerlei 
beroepen en ambachten (zoals bakkers, pettenmakers, molenaars en 
kantwerksters). Dit resulteerde in nog eens negen dikke delen. De laatste 
tien jaar hebben de woordenboekmakers zich geconcentreerd op de 'algemene 
taal': goed voor vijftien delen"
Het project is indertijd opgezet met een omvang die nu ondenkbaar zou zijn", 
zegt Van Hout. "Ze dachten toen dat het al met al 15 jaar zou duren. Dat 
zijn er 45 geworden. Tegenwoordig zou je zo'n project niet meer aandurven."
Wat opvalt als je de boeken doorbladert, is de enorme lexicale variatie. Dat 
er in Brabant voor het mannelijk geslachtsdeel 176 varianten circuleren zal 
niemand verbazen, maar dat er ook meer dan vijftig verschillende woorden 
zijn voor "handen" is toch opmerkelijk: jatten, tengels, pollen, schuppen, 
plakkers, vatsels, plavers, knekels, klauwen, troefels, knuisten...
Van Hout vindt deze 'vormenrijkdom' ook intrigerend. "Ik zou wel eens willen 
achterhalen wat de wetmatigheden zijn achter die differentiatie. Waarom 
hebben sommige begrippen veel lexicale varianten en andere weinig? In heel 
het Nederlands taalgebied is een paard een paard - even afgezien van de 
uitspraak: peerd, poard, perd, etc. Maar als je naar mus en vink kijkt, 
kleine vogeltjes, dan zie je een enorme variëteit. Bij begrippen die een 
grote emotionele waarde hebben, krijg je ook meer differentiatie. Wat zit 
daarachter? Dat zou ik graag willen weten."
De verspreidingskaartjes, die bij veel woorden gegeven worden, laten 
bovendien zien dat de verspreiding van die varianten heel chaotisch kan 
zijn. Van Hout: "Ook dat is een verschijnsel dat ik ooit nog hoop te 
onderzoeken: of je toch een clustering kunt vinden in die ogenschijnlijk 
diffuse patronen."
De opzet van de recente delen verschilt nogal van die van de oudere 
afleveringen, want de inzichten zijn in de loop der tijd veranderd. De 
recente delen geven niet meer alle fonetische varianten van een woord - dat 
zijn er vaak tientallen - maar alleen een 'neutrale' vorm. Het woord 
manneke/mènneke is bijvoorbeeld opgenomen onder het lemma 'mannetje'. Die 
neutrale vorm, die vaak meer op het ABN lijkt dan op het Brabants, kan met 
behulp van een apart deel over de fonologie in de verschillende dorpen en 
steden worden versleuteld tot de fonetische varianten manneke of mènneke.
"Die aanpak is vooral een kostenbesparing geweest", zegt Van Hout, "Er is nu 
een website (www.ru.nl/dialect/wbd ), waar de lezer alle oorspronkelijke 
gegevens kan terugvinden."
Een andere noodzakelijke bezuiniging was dat het deel over voorzetsels, 
voornaamwoorden en andere functiewoorden geschrapt werd. Die woorden passen 
ook niet goed in de gekozen opzet-in-rubrieken. Van Hout: "We hebben vorige 
besloten om dit materiaal alsnog via een Wikipedia-achtige website te gaan 
verzamelen. Iedereen mag dan zelf zijn lokale varianten invullen en de 
informatie van anderen becommentariëren of verbeteren. We beginnen met de 
persoonlijk voornaamwoorden."
(Bron: NRC-Handelsblad, 1 december 2005)

Gr.  Fred van Brederode 

==============================END===================================
* Please submit postings to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
* Postings will be displayed unedited in digest form.
* Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
* Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
  to be sent to listserv at listserv.linguistlist.org or at
  http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
======================================================================