LL-L "Etymology" 2007.06.12 (02) [A/D]

[Lowlands-L List]

L O W L A N D S - L  -  12 June 2007 - Volume 02

=========================================================================

From: Marcel Bas <roepstem at hotmail.com>
Subject: LL-L "Etymology" 2007.06.11 (03) [A/D]

Dag Petrus!

Dis 'n plesier. Ek hou daarvan om in ons taal en ons volke se geskiedenis te
grou. En het is leuk om die boeken hier op een wat praktischere manier te
gebruiken.

Ik betwistte eergisteren de herkomst van 'gooi' uit 'god'. Daarop schreef
je:

 "Nog even dit. Ik las een tijdje geleden iets over de offers gebracht door
onze Germaanse voorouders. Zij hebben jaarfeesten gevierd, onder gezag van
een Germaanse opperkoning. De offerdienst die tijdens deze plechtigheid werd
gebracht, werd voorgeleid door de Gouwkoning (dienst aan de Goden). Dus! God

= goden = gooi. Je hebt vorige week geschreven dat Gouw = land. Het klopt
allemaal, want in Middelnederlands was goed = land. Vergelijk in Moderne
Nederlands: landgoed, vastgoed, etc. En God = goed. Maar dan zijn 'gouw'
(snel) en 'goud' ook leden van dit clubje! Toch!"

"Dus!" Leuk woord, he? Als je het aan de eind van een zin zet; men gaat dan
automatisch denken.

Mijn indruk is dat een Gouwkoning dus de voorman is van een gouw. Een
voorman van een landstreek, dus. De betekenis van 'gouw' is namelijk door de
hele geschiedenis heen weinig ambigu: 'landstreek'. Dus weinig verwantschap
met goden of goederen. Kijk maar:

Je voert 'goed' aan, dat aan het woord 'gouw' verwant zou zijn. 'Goed' komt
echter van een andere stam, namelijk van ons woord 'goed'. Het is een
substantivering van het bijvoegelijk naamwoord 'goed'. Je kunt een
land(-goed) namelijk opvatten als een waardevol bezit. 'Spullen, bezit' is
namelijk ook 'goed' en 'goederen'.  (In het Afrikaans zijn ze heel sterk in
het gebruiken van 'goed' als zelfstandig naamwoord of ontelbare massa!
"Goed, goete, goeters"; "Vat jou goed en trek, Ferreira").
Dit soort betekenis- en woordsoortverschuivingen vind je ook in andere
talen. In het Nederlands heb je het aan het Frans ontleende 'bon'. Bij ons
betekent 'bon' eerder 'coupon' (of '*slip*', soos die Engelsman sê), maar
oorspronkelijk is een 'bon' een tegoed, afkomstig van een bijvoegelijk
naamwoord (Fr. 'bon' = Nl. 'goed'). Het Frans kent zelfs een substantivering
van het bijwoord 'bien', dat dan in meervoudsvorm 'bezittingen, spullen'
betekent. Verder hebben we het voor onze taal relevante Engelse 'goods',
Duits 'gut/güter', enz. Allemaal terug te voeren op een Protogermaans **góda
*-.

'Goed' en 'gouw' delen dus geen gemeenschappelijke herkomst. 'Gouw' is in
het Oud-Saksisch te traceren als 'gá', 'gó' (landstreek), Oud-Hoogduits
'gawi', 'gewi', 'gowi' (landstreek), enz. In het Fries vind je 'ga' en 'go'
(landstreek). In het Gotisch vind je 'gawi' (landstreek). Het Nederlands
Etymologisch Woordenboek zegt dat je in het Nederlands *goie*  vindt (in de
streeknaam *Het Gooi* ), en dat gaat terug op de genitief **gaujis*;
Oud-Nederlands *gō* en Oud-Fries *gā* gaan terug op de accusatief **gau*.

Een Protogermaanse grondvorm zou **gawi*- (landstreek) zijn.

Het is moeilijk **goda-* en **gawi-* als verwant te beschouwen. Vooral het
verschil  o ~ a en het verschil w ~d gaan bijzonder ver terug (mits beide
woorden van Indo-Europese herkomst zijn, wat niet zeker is, want er zijn
geen overtuigende cognaten in andere Indo-Europese taalgroepen gevonden).

Dus 'god' en 'gouw' zijn niet verwant, lijkt me. Ook noemde je het woord
'goud' dat in dat rijtje zou thuishoren.
Dat 'goud' thans op 'goed' lijkt, is weer een toevallige gelijkenis die door
een typisch Zuid-West-Nederlandse innovatie veroorzaakt wordt. Daar
labialiseerde de 'ol' tot 'ou'.
'Goud'  komt dus van 'gold' (evenals 'boud' van 'bold' komt en 'stout' van
'stolt'; vgl. Engels 'gold', 'bold' en Duits 'stolz', waar deze ontwikkeling
niet heeft plaatsgevonden). Die 'l' moet dus ergens vandaan komen in de oude
talen. Die vind je ook terug in 'geel' en misschien 'glanzen'. Goud was dan
ook 'het gele metaal'. Het Proto-Germaans had waarschijnlijk het woord
**gulþ-a-
*dat tot 'goud' zou leiden. Dit ging terug op een Indo-Europees
**ghlto-. *Vergelijk
verder Russisch 'zoloto' (goud) en Oud-Kerkslavisch 'zlato' (goud), en ook
Litouws 'geltas' (geel) en 'zheltas' (goudgeel, blond).

'Gouw' in de zin van 'snel' is eigenlijk met aan 'a' gespeld. Vroeger was er
een verschil tussen de uitspraak van de 'au' en de 'ou', maar nu geeft
alleen nog de spelling aan dat beide klanken een andere oorsprong hebben.
'Gauw'was in het verleden '*gā*'. Kijk maar naar het Duitse '*jäh*'
(ijlings). In het Fries heb je '*gauw*'. Misschien gaat het terug op een
Indo-Europese wortel die met 'snel bewegen' te maken heeft; **ghei-*.
Sommigen zeggen dat het iets met 'gooien' te maken kan hebben, maar dan kom
je weer in de knoop met het Indo-Europese **gheu-*'gieten'. Uiteindelijk zal
het wel *iets* met elkaar te maken hebben, maar dan moet je het over
Proto-Proto-Indo-Europees hebben, en zo'n reconstructie is onmogelijk, omdat
we geen verschillende 'Proto-Indo-Europezen' hebben die we met elkaar kunnen
vergelijken.


From: Marcel Bas  <roepstem at hotmail.com >
Subject: LL-L "Traditions" 2007.06.09 (03) [E/A]

Dag Petrus,

Je vroeg:

Maar nou het ek 'n vraag by die rawe van Wodan. Van Huginn het ons die woord
geheue (geheugen). Maar is Hugenoot nie ook afgelei van Huginn nie?

Interessante idee"en! Ik denk dat het ook hier net andersom is gegaan, net
als met de rivierennamen die John noemde: niet Huginn heeft geleid tot
'geheugen', maar een woord dat erop leek en dat verwant was aan een oud
woord dat 'geheugen' betekende. Net als Wodan, die naar woede genoemd is, en
niet andersom. Net als 'Muninn' dat vernoemd is naar een al bestaand woord
dat 'gedachte' betekende. Een begrip werd zo gepersonifieerd en vervolgens
vergoddelijkt.

Men weet niet precies waar Hugenoot van afgeleid is. Sommigen denken dat het
een variatie is op het woord 'Eidgenosse', omdat men Zwitserland met
niet-Franse idee"en associeerde. Het kan ook afgeleid zijn van de naam
Besanç on Hugues die een opstand in Gen`eve ontketende.

Dat Muninn kon lei tot memory en remind kan ek verstaan. Maar kom gemaan,
aanmaan en aanmaning nie van Mannus nie? Dus van die woord maan. Ek wil
vermoed dat die woord man/mens en maan van dieslfde stam kom.

Maan komt van een stam die 'meten' betekende. Onze voorouders 'maten' de
dagen en de jaargetijden met behulp van de maan. Vergelijk het met het
Latijnse 'mensis' ('maand'), Litouws 'menu' (maan) en het Oudkerkslavisch
me,seci (<*mesnko) ('maan, maand'). Zowel 'meten', 'maat', 'maal' als 'maan'

komen van de Indo-Europese wortel *me-, dat meten betekent.

Gemaan, aanmaan en vermaan komen van dezelfde stam als de stam die geleid
heeft tot 'memory' en 'mentaal', 'mening', 'menen' enz. Het is de
Indo-Europese stam *men- waarbij je hier aan moet denken. Het gaat erbij
'manen' namelijk om dat je iemand ergens aan herinnert. Litouws 'manyti'
betekent ' verstaan'.

Misschien komt het woord 'man' ook van deze stam, omdat de mens als 'het
denkende wezen' opgevat kan worden. 'Mens' komt van het woord 'man', denkt
men. Je krijgt dan man + isk = menselijk. 'Man' betekende namelijk al
'mens'. Door een i-umlaut wordt 'mannisk' vervolgens 'mennisk'. En
vervolgens 'mensch' en 'mens'.

 Vergelyk Ottomaan, humaan, Germaan, Romaan/Romein etc.

Volgens mij is hier geen verwantschap aan te tonen. Je hebt hier suffixen
die variëren van '-aan' tot '-maan' en die van onverwante talen zijn.
Ottomaan komt van het Arabische ''utman', wat weer uit het Turks komt. En
'humaan' komt van een Latijnse vorm hum + anus wat waarschijnlijk verband
houdt met de woorden 'homo' en 'humus'. Van het Indo-Europees *ghom-, dat
'grond' betekent. Vergelijk het met Hebreeuws 'adam' (mens) en 'adamah'
(grond). Germaan zou misschien het -maan suffix kunnen hebben dat 'man'
betekent. Maar 'Romein' en 'Romaan' komen weer van het Latijn en bestaan uit

Rom + anus; de suffix '-anus' kan dan niet verwant zijn aan 'man'. Het is
ook niet Germaanstalig.

Ook kom monkey van die woord man/maan. Maar dat pas monnik hier ook bij! Ek
wil verder vermoed dat money ook van man/maan kom. Maar wat beteken die -ey
in die auslaut van woorde soos monkey, donkey, money, Orkney, etc.

Monkey is zo'n schimmig woord. Misschien heb je daar wel een punt.
Etymologen denken dat het uiteindelijke woord het Arabische 'maimun' is, dat
inderdaad 'aap' betekent.

Monnik komt uit het Grieks. Monachus = kluizenaar. Het eerste deel "mon-"
vind je ook in 'mono' en in 'monistisch'. Het betekent 'een' of 'alleen'.

De bovengenoemde -ey hebben ook allemaal verschillende herkomsten en zijn
niet verwant. In het geval van Orkney zou ik bij het Oudnoors zoeken. Daar
betekent het 'eiland'. Denk maar aan IJslandse eilanden met de namen Surtsey
en Grimsey. 'Donkey' is onduidelijk.

'Money' komt uit het Frans: 'monnaie', wat weer een vervormings is van het
Latijnse 'moneta', dat 'munt', 'muntwezen' betekent. Moneta was de benaming
voor de Romeinse godin Juno. In haar tempels werden op een gegeven moment
munten geslagen.

Groeten, Marcel.
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20070612/0e565f9f/attachment.htm>