LL-L: "Games" LOWLANDS-L, 09.APR.2001 (04) [D]

[Lowlands-L]

======================================================================
  L O W L A N D S - L * 09.APR.2001 (04) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
  Posting Address: <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>
  Web Site: <http://www.geocities.com/sassisch/rhahn/lowlands/>
  User's Manual: <http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html>
  Archive: <http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html>
 =======================================================================
  A=Afrikaans, Ap=Appalachean, D=Dutch, E=English, F=Frisian, L=Limburgish
  LS=Low Saxon (Low German), S=Scots, Sh=Shetlandic, Z=Zeelandic (Zeeuws)
 =======================================================================

From: Klaas Chielens [chielens at pi.be]
Subject: LL-L: "Games" LOWLANDS-L, 08.APR.2001 (02) [D/E]

> * Knikkeren: een koepelnaam voor een hele resem van spelletjes met
> knikkers,
> kleine ronde balletjes die "weggeschoten" worden met de duim.

In mijn regionale variant (moorsele/west-vlaanderen) werd voornamelijk
gesproken van
'marbels' (de gewone glazen knikkers)
'bolleketten (de iets grotere, diameter +-2/2.5cm)
'blinker' (knikkers die 'blonken', ondoorzichtig met metaalachtige schijn)

het woord voor de witte beschilderde knikkers ontgaat me op dit moment.

> * kaptol (ook "tol"): een houten tol (kegelvormig, plusminus een vuist
> groot) met en metalen punt die "gelanceerd" wordt met behulp van een
koord.
>
> Ook hier weer verschillende mogelijkheden. Als jonge knapen was het voor
> ons
> een kunst om de (in uitbundig kleuren beschilderde) tol zo lang mogelijk
> draaiende te houden, mijn grootvader daarentegen vertelde over meer
> agressievere vormen, nl. de tol van de medespelers klieven (of
"kappen"?).

De varianten waren ook aflossingen en inderdaad, het klieven van de tollen
van tegenspelers was ook nog steeds populair.

> * Bikkels: blijkbaar waren deze zaken in mijn grootvaar's jonge jaren
> bepaalde beenderen (voornamelijk van een varken?). Echo's daarvan vind ik

> terug in het Engelse woord "knucklebones". Tijdens mijn jeugd speelden
wij
> evenwel met loden bikkels.

pekkels waren deze genoemd voor ons. Er waren tal van varianten om daarmee
te spelen. Meestal werd er gespeeld met 5 of 7 'pekkels' en werden die
opgeworpen, gevangen op de achterkant van de hand en vervolgens werd met 1
van de opgevangen pekkels verder gespeeld om diegene 'op te rapen' die op
de
grond waren gevallen. Het oprapen gebeurde door die ene bikkel op te
werpen,
vervolgens met de werphand een van de bikkels die op de grond lagen op te
rapen en tenslotte de opgeworpen bikkel op te vangen. Het spel verliep
volgens een stramien waarbij de bikkels 1 per 1 werden opgeraapt, daarna
per
2 enzovoorts. De variatie kwam in de manier van het opvangen van de
opgeworpen bikkel en de manier van oprapen. Ik herinner er me niet zoveel
meer van maar één van de varianten was 'de kattenklauw' waarbij de bikkel
niet gewoon werd opgevangen maar diende te worden uit de lucht geklauwd.
Deze variant was bijzonder populair voornamelijk omwille van het feit dat
de
leraars die op sommige momenten verboden wegens het gevaar van geraakt te
worden door rondvliegende bikkels die niet werden 'opgeklauwd' maar
gelanceerd in alle mogelijke richtingen.

mvg,

Klaas Chielens

----------

From: Henry Pijffers [henry.pijffers at saxnot.com]
Subject: LL-L: "Games" LOWLANDS-L, 08.APR.2001 (02) [D/E]

Frans Verhoft schreev:
>
>- Ik herinner mij van mijn eigen kinderjaren (vroege jaren 70) dat wij
een
>
>onderscheid maakten tussen de knikkers onderling: er waren gewoon knikkers

>(de ordinaire, gemaakt van glas) en de "biekes" (mijn geheugen zegt dat
>deze
>ofwel eerder "stenig" waren, ofwel van glas, maar dan veelkleurig
>beschilderd). In mijn dialect is "bieke" het woord voor "bijtje"/"kleine
>bij"; ik zie geen enkel verband tussen het beestje en het bolletje.
>Ook zuivere, fijnere "Katoowgen" (kattenogen) waren meer "waard" dan de
>ordinaire knikkers.
>Werd/wordt zulk een onderscheid ook gemaakt in andere regio's?
>
Hier (Rijssen, in Twente) noemden wij knikkers ook wel stuiters. Er was
onderscheid
door onder meer grootte, kleur, materiaal, etc. Je had de simpele glazen
knikkers
waarin een stukje plastic verwerkt was, welke 1 punt waren. Dan had je
daarvan nog
de kleinere variant, die (als ik 't me goed herinner) een halve punt waren.
Ook hadden
we knikkers die we "melk" en "poeper" noemden. De melk knikker was een
grotendeels
witte (ondoorzichte) knikker, waarin op een streperige manier enkele
donkere kleuren
in verwerkt waren. De "poeper" was een donkere, meestal zwarte, knikker,
waarop fijne
stipjes in lichtere kleuren aangebracht waren. De melk was 2 punten en de
poeper was
3 punten. Ook was er nog de extra grote glazen knikker met daarin dat
stukje plastic,
welke niet altijd een vaste waarde had, maar ik geloof meestal twee en een
halve punt.

>* kaptol (ook "tol"): een houten tol (kegelvor
mig, plusminus een vuist
>groot) met en metalen punt die "gelanceerd" wordt met behulp van een
koord.
>
Dit noemden wij simpel een "draaitol".>

>* Bikkels: blijkbaar waren deze zaken in mijn grootvaar's jonge jaren
>bepaalde beenderen (voornamelijk van een varken?). Echo's daarvan vind ik
>terug in het Engelse woord "knucklebones". Tijdens mijn jeugd speelden wij

>evenwel met loden bikkels.
>
Nooit van gehoord...

BTW, de periode waarover ik spreek is toen ik jong was, grofweg eind jaren
70' en de
jaren 80.

Henry Pijffers

----------

From: "Pepijn Hendriks" <pepijnh at bigfoot.com>
Subject: LL-L: "Games" LOWLANDS-L, 08.APR.2001 (02) [D/E]

Frank Verhoft [frank.verhoft at pandora.be] schreef:

>Hebben andere regio's andere benamingen voor het woord "knikker"? -
>Ik herinner mij van mijn eigen kinderjaren (vroege jaren 70) dat wij
>een onderscheid maakten tussen de knikkers onderling: er waren
>gewoon knikkers (de ordinaire, gemaakt van glas) en de "biekes"
>(mijn geheugen zegt dat deze ofwel eerder "stenig" waren, ofwel van
>glas, maar dan veelkleurig beschilderd). In mijn dialect is "bieke"
>het woord voor "bijtje"/"kleine bij"; ik zie geen enkel verband
>tussen het beestje en het bolletje. Ook zuivere, fijnere "Katoowgen"
>(kattenogen) waren meer "waard" dan de ordinaire knikkers.
>Werd/wordt zulk een onderscheid ook gemaakt in andere regio's?

In het Standaardnederlands is knikkeren in ieder geval ook
knikkeren. Ook bij ons op straat vroeger (regio Breda, jaren '80) heb
ik nooit iets anders gehoord. (Vergelijk ook de uitdrukking "het gaat
om het spel, niet om de knikkers").

Wat wel regionaal verschilt, zijn de overige termen bij het knikkeren.
Eens kijken wat ik uit mijn geheugen op kan diepen.

Je had kleine knikkers en grote knikkers. De grote knikkers heetten
'bonken' (dit is in ieder geval een term die niet iedereen in Nederland
kent).

De eenvoudigste knikkers waren van glas, met wat kleurtjes erin, en
werden eentellers genoemd. De bijbehorende bonken waren vijf
waard. Daarna kwamen 'chineesjes', witte porselein-achtige knikkers
met kleurtjes op de buitenkant. Deze waren twee punten waard (en
de bijbehorende bonken tien). Verder kan ik me nog 'smurfen'
herinneren (van diepblauw glas; soms ook wat groenig, en dat was
Smurfin), 'olietjes' (glimmend als een olielaagje) en 'piraatjes'
(chineesjes, maar dan zwart; ze zouden wel eens vijf waard
geweest kunnen zijn, maar dat weet ik niet zeker.) Er waren veel
meer soorten knikkers, en de waarde die ze hadden droeg een zeker
inflatoir karakter, maar de namen kan ik me niet zo snel voor de
geest halen. (Dat heb ik vast verdongen. Mijn zus won altijd.)

'Kattenogen' zegt me ook wat, maar wat 't precies is, weet ik niet
meer. 't Zou wel eens een speciaal soort eenteller, of eentellerbonk
kunnen zijn geweest. Maar daar weet ik 't fijne niet van.

Aardig detail: op Koninginnedag (30 april) waren bij ons rood-wit-
blauwe knikkers altijd 't dubbele waard. Ook dat is niet overal in
Nederland zo. In België nergens, vermoed ik. :-)

-Pepijn

--
 pepijnh at gmx.net -- http://www.bigfoot.com/~pepijnh -- ICQ - 6033220


==================================END===================================
  You have received this because your account has been subscribed upon
  request. To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l"
  as message text from the same account to
  <listserv at listserv.linguistlist.org> or sign off at
  <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
=======================================================================
  * Please submit contributions to <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>.
  * Contributions will be displayed unedited in digest form.
  * Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
  * Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
    to be sent to <listserv at listserv.linguistlist.org> or at
    <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
  * Please use only Plain Text format, not Rich Text (HTML) or any other
    type of format, in your submissions
=======================================================================