LL-L "Etymology" 2002.11.21 (09) [D]

[Lowlands-L]

======================================================================
 L O W L A N D S - L * 21.NOV.2002 (09) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
 Web Site: <http://www.lowlands-l.net>  Email: admin at lowlands-l.net
 Rules & Guidelines: <http://www.lowlands-l.net/rules.htm>
 Posting Address: <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>
 Server Manual: <http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html>
 Archive: <http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html>
=======================================================================
 You have received this because you have been subscribed upon request.
 To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l" as message
 text from the same account to <listserv at listserv.linguistlist.org> or
 sign off at <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
=======================================================================
 A=Afrikaans Ap=Appalachian B=Brabantish D=Dutch E=English F=Frisian
 L=Limburgish LS=Lowlands Saxon (Low German) S=Scots Sh=Shetlandic
               V=(West)Flemish Z=Zeelandic (Zeêuws)
=======================================================================

From: Ruud Harmsen rh at rudhar.com
Subject: LL-L "Etmology" 2002.11.20 (07) [D/E]

Ruud Harmsen wrote to Ron Hahn:
>I think your Dutch is quite good, judging from a private message you
>sent recently
> I will get back to you about a subtle vocabulary
> issue though, one that is so subtle I find it difficult myself, as a
> native speaker.

Gustaaf van Moorsel:
>Nu heb je me nieuwsgierig gemaakt ...
>Nu heb je iedereen nieuwsgierig gemaakt ...  Vertel op!

Ron Hahn schreef, in een bericht aan vermoedelijk velen, maar buiten
de lijst:
> Ik heb eindelijk een kopij van het artikel [...] gekregen.

"Kopij" moet in dit geval "kopie" zijn. Een kopie is wat je maakt
met een fotokopieermachine ("Xerox"), of een gipsen afgietsel van
een beeldhouwwerk, of een nageschilderd schilderij, en dergelijke.

Maar het woord "kopij" bestaat inderdaad ook. Ik leerde het pas laat
kennen, misschien 20 jaar geleden. (Ik ben van 1955). Toen ik het
voor het eerst zag dacht ik dat het een vergissing was. Maar het
bestaat echt. Het betekent: materiaal dat gepubliceerd moet worden,
manuscript. Voorbeeld: "Kopij voor de schoolkrant / het clubblad van
aanstaande vrijdag moet uiterlijk maandag bij de redactie ingeleverd
zijn". Of het ook voor serieuze kranten en tijdschriften zo gebruikt
wordt weet ik niet zeker, ik vermoed van wel.

De uitspraak van de woorden is zoals de schrijfwijze suggereert:
kopie [ko.pi] en kopij [ko.pEI]. Klemtoon in beide gevallen op de
laatste lettergreep.

Nu kom ik op de etymologie. Beide woorden hebben waarschijnlijk
dezelfde herkomst, maar langs een andere weg. En er is iets vreemds
aan de hand met die ij/ie, vermoed ik. Ik sla even het WNT
(Woordenboek der Nederlandsche Taal) op cd-rom er op na, om te zien
of mijn vermoeden klopt.

Ik citeer:
===
KOPIE - COPIE, KOPIJ -, znw. vr., mv. kopieën. Gedeeltelijk uit
traditie, meer nog onder invloed van fr. copie is de vorm met ie,
ook na den overgang van î tot ij, blijven voortbestaan naast kopij;
deze laatste, aanvankelijk overheerschende, vorm werd eerst op het
einde van de 19de eeuw verdrongen door kopie (verg. echter KOPIJ).
Mnl. copie.
===
KOPIJ, znw. vr., mv. -en. Daarnaast sedert het eind der 18de eeuw
kopie (zie den vorm copiegeld beneden onder de Samenst.). Het feit
dat men tot de tweede helft der 19de eeuw toe bijna steeds kopij
(kopy, copy) schreef en in de tweede lettergreep, voorzoover na te
gaan, den tweeklank sprak (gelijk thans nog veelal), bewijst dat men
het woord als niet-identiek met Kopie gevoelde (in het voorb. uit
1762, beneden bij recht van kopij, is kopie blijkbaar opgevat als
een verbaal subst. bij Kopieeren); toch zullen zich de hier vermelde
bett. wel uit de bet. "afschrift" van Kopie via die van "wat voor de
drukpers (af)geschreven wordt" ontwikkeld hebben.
1) Geschreven (of gedrukte) tekst waarnaar de zetter in de drukkerij
heeft te werken.
===

Het interessante is dit: De lange i: in oudere vormen van Nederlands
(in het Laagsaksisch meestal [i:] of soms [1j], als in "bij" in het
Achterhoeks (CMIIW)), werd in modern Nederlands meestal [EI],
geschreven ij. Vroeger werd het ook al vaak geschreven als ij,
waarbij de j oorspronkelijk een verlenging van de i aanduidde. Maar
er is een groep woorden die zich aan deze klankverschuiving lijkt te
hebben onttrokken: muziek werd vroeger wel Musijck(e) gespeld, maar
het heeft in het moderne Nederlands de klank [i], niet [EI], en
wordt daarom ook als muziek gespeld. Het is een vroege ontlening aan
het Frans (musique) of Latijn (musica)
Zo ook Politijck (nu politiek). Het WNT vermeldt hierover bij
trefwoord ij onder andere dit:
===
I) Gebruik. - 1) In overeenstemming met de oorspronkelijke beteekenis
van het teeken, t. w. als de voorstelling van een volkomen i-klank
a) In de verouderde spelling, met ij of met y, van den uitgang -iek,
b. v. in politijcq, publijcq, fabrijk, trafijk, muzijkaal (GEEL XII).
(Wanneer nieuwere dichters schrijven kronijk, muzijk, melodij, poëzij,
blijkt gewoonlijk uit het rijm dat de diphthongische uitspraak der ij
wordt bedoeld).
===
Al die woorden hebben in modern Nederlands vreemd genoeg ie, niet
ij: politiek, publiek, fabriek, trafiek, muzikaal, melodie, poëzie.

--
Ruud Harmsen <rh at rudhar.com>
Site updated 20 Nov 2002: http://rudhar.com/index/whatsnew.htm
Switchable colours

==================================END===================================
* Please submit postings to <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>.
* Postings will be displayed unedited in digest form.
* Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
* Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
  to be sent to <listserv at listserv.linguistlist.org> or at
  <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
=======================================================================