LL-L "Language varieties" 2005.02.08 (03) [E/LS]

[Lowlands-L]

======================================================================
L O W L A N D S - L * 08.FEB.2005 (03) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
http://www.lowlands-l.net * lowlands-l at lowlands-l.net
Rules & Guidelines: http://www.lowlands-l.net/index.php?page=rules
Posting: lowlands-l at listserv.linguistlist.org or lowlands-l at lowlands-l.net
Server Manual: http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html
Archives: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
Encoding: Unicode (UTF-8) [Please switch your view mode to it.]
=======================================================================
You have received this because you have been subscribed upon request.
To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l" as message
text from the same account to listserv at listserv.linguistlist.org or
sign off at http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
=======================================================================
A=Afrikaans Ap=Appalachian B=Brabantish D=Dutch E=English F=Frisian
L=Limburgish LS=Lowlands Saxon (Low German) N=Northumbrian
S=Scots Sh=Shetlandic V=(West) Flemish Z=Zeelandic (Zeêuws)
=======================================================================

From:  jonny <jonny.meibohm at arcor.de>
Subject: LL-L "Lexicon" 2005.02.07 (04) [LS]

> From:  R. F. Hahn <sassisch at yahoo.com>
> Subject: Lexicon
>
> Jonny,
>
> Hest schients jümmer noch nich verstahn, dat ik Di nich examineert
heff
> man
> Di mit rejell Intresse as Moder-/Vadderspraakler befraagt heff, dat ik
nie
> nich an Dien Spraakkompetenz twiewelt heff.  Man ik gääv' geern to
(dat
> eerdsche Wäsen, dat ik bün), dat dat Woord "quiz" keen gode Köör was;
kunn
> lichtfardig falsch verstahn warrn.
Na- denn loot uns man gau weller Freeden mooken!

> > Woans Deest Du dat opp Neu-Neddersassisch (Hambörg'sch Platt)
schriiven:
> ...
> Wenn Du 't wahrhaftig nich wäten deist, wenn Du 't wahrhaftig wäten
wullt,
> wo de Uutdrücken up Hamborgsch seggt wardt, un wenn Du nich bloots na
> Bewies' för mien Inkompetenz angelst, denn will Di wull geern de
Antern up
> Dien Fragen gäven.
Wo schall ick dat woll von afweeten, woans dat op Hambörg'sch vondoog
heeten deit? Ick bün keen Wetenschoppler, de sick mit dusend Sprooken un
jem ehr enkelte Dialekten un Munn-Orden uutkennen deit.
De poor Hambörgers, de ick kennen dau, snackt eider Missingsch as Platt.
Man- ick bün seker, watt' ook reelle Plattdüütsche door geven deit. Ick
möög obers woll behaupten, wat door een grooten Ünnerscheed is tüschen
een Landminschen ut Hodeln or Kehdingen, de vondoog 80 Joor aul is, sien
Leev' lang bie'n Buern arbeit hett un man jüst eenmol in't Joor mit de
Iesenbohn no Cuxhoben or no Stood föhrt is.
All as ick 'n lüttjen Butjer weer, heff ick mitünner de Snuut open
spaart un andächig tauhöört, wenn so een olen Mann van't Moor Platt
snackt hett. Ick haar mennigmool Last, em tau verstoon, obschoonst ick
mang Nedderdüütsche oppwussen bün. Man- ick bün opp Gymnasium ween un
heff ook anners allerhand vanne Welt seen un höört; dat hett mien
orsprönglich Platt all lang versaut un verfremdt'.
Dat enkelde, wo ick mie an haulen dau, is, mit de poor Lüüd, de no ne
dör Haugdüütsch  or annern Kroom verdörben sünd, so foken as möglich tau
snacken, jem heel genau op de Snuut tau kieken, jemmer aule Wöörd un
Snacks oppschrieven un tau versööken, versööken!, jüst sau tau snacken
as se dat mookt.
No mien Vermood (un nu ne liek weller schechen, wenn ick verkeert liggen
dau!) kennst Du doch so welk Lüüd gonne. Wo schallst Du jem dropen? De
interesseert sick ne för Platt inne Theorie- de snackt enfach Platt!!

Op de anner Siet kunn ick fröher jüst so gaud ruuthöörn, wenn eenen uut
de Stadt komen de. De Stoder un de Cuxhobnener jem ehr Platt weer all
tau mien Kinnertieden mengleert mit Haugdüütsche Wöör, mit Haugdüütsche
Uutsprook.

Dat Kehdinger Moor, dat Hodelner Siedland, Nordkehdingen is no Hamborg
or Bremen 100 Kilometers aff, no stood or Cuxhoben ook all meist 50.
Und- mie schall doch nümms vertellen, wat dat keen Ünnerscheed moken
deit! Hier hett sick mennigwat bewoort un haulen, wat annerwärts all
lang daut un uut is.

De Lüüd hier hannen jümmers blaut för kotte Tied "Frömdherrschapp"; se
müssen sick mit jem ehr Sprook ne anpassen. In Holsteen kannst doch
vandoog noch de Dän'sche Tied ruuthöörn, un rund Bremen or Hamborg de
Neicht van de Grautstadt. In Cuxhoben sünd de Touries, Stood weer jümmer
een Beamtenstadt. In Meeklenbörg sünd de "Niegen Sassen" all meist inne
Övertool, un wieter no de Geest tau (Zeven/Rotenborg) fangt all bie
lütten dat Heidjer-Platt an.

Een Hambörger Koupmann ut Blankenees' snackt nun mool een anner Platt as
een Törfsteeker ut Stinst'! Un ook een Appelbuern ut dat Olle Land, de
sien Kroom an de Hambörger Frowenslüüd verhökern mutt.

> Eerstdaags warrst amenn wies', leve Jonny, dat ik up keen Sockel stah,
vun
> den de Lüüd' mi rünnerrieten mœtt, dat ik ook keen Bumann bün, den 'n
> angahn
> un af un an een bipulen mutt,
Müss dat extra seggt waarn?

> dat ik egentlich 'n netten Keerl bün, de all
> de Minschheit redig leev hett.
"Wer sich selbst nicht liebt, kann auch keine Liebe geben"

> De mi ahn vörfaten Menen de Hand in
> Fründschupp gifft, för den heff ik alltied Bott in mien Kring.
Solang as Du Dien' Kringen ne mit dennen (Box-)Ring verwesseln deist,
schall ick Die woll geern de Hand uutstreeken.

> Woans Deest Du dat opp Neu-Neddersassisch (Hambörg'sch Platt)
schriiven:
>
> "heute Morgen"
hier: "vonmonnen, vanmonnen"

> "morgens"
hier: "s'monnens" ("des Morgens")

> "gestern Abend"
hier: " vergoon' or güstern Obend"

> "am Abend"
hier: "s'obens" ("des Abneds")

> "vorgestern Mittag"
hier: "ehrgüstern Middogs" ("vörgüstern M." greift um sich)

> "mittags"?
hier: "s'middogs" ("des Mittags")

Ick kunn mit Di wedden, wat de Hambörger Plattsnackers dat anners seggt,
un düssen Ünnerscheed wull ick geern höörn un wiesen.

Greutens
 Johannes "Jonny" Meibohm

----------

From:  R. F. Hahn <sassisch at yahoo.com>
Subject: Language varieties

[English below]

> Wo schall ick dat woll von afweeten, woans dat op Hambörg'sch
> vondoog heeten deit?

Ja, wo wyd is Cuxhaven vun Hamborg af?  So wat üm een stünd, or min?  Daar
har ik meynd, Du wüsst dat.

Dat dücht my, Du hest so üm un by recht.  So kin ik 't noch vun myn
kinder-tyd un wardt 't ook vaken wys' wen ik mit luyd' snak or schryv', dey
in Hamborg waant.

Echt Hamborger "Plat" krigst vundagigen daags (huyt tou daags) mayst gaar
nich meyr tou hoyren.  Dat wardt sachs noch in 'n paar "exklusive"
Hanseaatsche kringen snakt.  De meyrsten Hamborgers, dey "Plat" snakt, dey
waant in or kaamt vun'n landen -- Finkwarder, Olland, Veerlannen, Old
Karkdörp, de Harborger geest-plakken, etc. --  or uut annere rebeyden, tou
meyrst uut Neddersassen un Hulsteyn.  De stad-minschen, dey 't noch köönt,
sünd to meyrst arbayders or vun arbayder-afkumst, un dey or jüm er
voer-öldern weyrn tou meyrst na Hamborg tou-wannerd, or sey sünd Hamborgers
un harren jüm er "Plat" up'n landen leyrd, nich in de stad.  Dat is vaken
so, wyl dat in öldere tyden de soens vun arbayders vaken "na d'n buer"
müssen.  Wen Du den maal "Plat" in Hamborg tou hoyren krigst, den is dat
meyrst-deyls mengeleyrd; de eyn snakt so un de annere anners, un eyn spreker
mengeleyrt vaken twey or drey dialekten.  Dat vüng ja al daar mit an, dat
dat 'n groot deyl echte Hamborger dialekten geyv, nich bloots eyn.  Sogaar
dat Missingsch is anners in d'n nourden as in d'n suyden (t.b. nourd
_garnich_ ["ga:nIC], suyd _gaarnich_ ["gQ:nIC]) – un den kaamt noch de
dialekten vun de buern-plakken daar mit tou, dey tou 't land Hamborg hoyrt.

Myn öldern weyren de eyrste Hamborger generatschoon. Myn vadder syn vadder
keym uut Hulsteyn un den syn mouder keym uut Oostpruyssen, un hey snak
Hulsteyner "Plat" mit 'n oosterschen inslag.  Myn vadder syn mouder keym ook
vun Oost-Pruyssen.  Hey hoyr dat echte "Plat" vun syn naverschup man bloots
buten up de straten.  Den keym hey na d'n buer, in Mourwarder (Moorwerder)
un annere plakken, un daar leyr hey de buern-dialekten.  Myn mouder er
vadder
keym uut Vörpommern, was 'n tyd lang varens-man un wark later up de warv,
un by em mengeleyren sik ook de dialekten.

My dücht, dat is nu man dün sayd, dat 'n dat olde, echte Hamborgsch bemoytt.

Jonny, ünnen, achter ran, vindst myn oever-setten, man annere luyd' moygt
dat anners seggen.

Folks, let me summarize the above.  I basically agree with Jonny's take that
(real) Low Saxon is declining rapidly in Hamburg and is rarely encountered,
certainly in the city of Hamburg, while the language is still doing somewhat
better in some more rural communities that happen to belong to the state of
Hamburg.  Hamburg has always had a great variety of Low Saxon dialects, in
part because some areas are separated by branches of the Elbe river, and
some areas in the south (e.g., Wilhelmsburg and Harburg) came to be
integrated rather recently.  While the indigenous dialects retreated, others
were imported, replacing them or mixing with them.  Hamburg has attracted
much immigration for a long time, and this includes immigration from all
over the Low-Saxon-speaking area, mostly from the immediate surrounding and,
due to historical development, from the east.

While there may still be pockets of exclusive speaker communities that
preserve the older local dialects, the language mostly (and barely) survives
in working-class environments, and many of the speakers or their forebears
immigrated from elsewhere.  This is certainly the case in my family, in
which my parents were the first locally born members and had all eastern
heritage.  On top of it, in the olden days especially poorer families with
lots of children tended to send their daughters to work as maids and their
sons to work as farmhands.  The boys often ended up speaking the rural Low
Saxon dialects of their work environments (where the language was still used
*all* the time) better than the ones of the neighborhoods in which they grew
up, if they had even learned those in the first place.  My father, for
instance, ended up with a "weird" mixture with a lot of his native
Missingsch thrown in.  Others, such as his friends and coworkers of Polish
origin, would speak Missingsch with some "Platt" thrown in, plus, among
themselves, a sprinkling of Polish terms and phrases.  I understand that
similar things happen now among some Turkish Hamburgers.  I've heard them
use snippets of mixed German, Missingsch, Turkish, plus the occasional
"Platt" phrase (e.g., "Mookt wi" = "Will do" or "Sure").

These are my personal impressions.  Others may have different stories to
tell.

Jonny asked me to give him the Hamburg dialect versions of a few phrases.
What you read above is suppoed to serve as a type of disclaimer.  (The
parenthesized bits are in the conventional orthography.)

this morning
> "heute Morgen"
huyt morgen, huyt morng
(hüüt Morgen, hüüt Morng)
(elsewhere: vanmorgen, vonmorgen, vunmorgen)

in the morning, mornings
> "morgens"
('s) morgens, ('s) morngs

yesterday evening, last night
> "gestern Abend"
gistern avend, letst-avends
(gistern Obend, gistern Obend, letztobens)
(elsewhere: anner-avends)

> in the evening
"am Abend"
('s) avends, avend oever
(('s) obends, Obend öber)

> the day before yesterday at noon
"vorgestern Mittag"
eyr-gistern meddag, eyr-gistern tou meddag,
(ehrgistern/iehrgistern Meddag, ehrgistern/iehrgistern to Meddag)

> at noontime, middays
"mittags"?
meddaags, merraags
(meddoogs, merroogs)
(elsewhere: middaags)

A few notes about the dialects of Hamburg and surroundings:

Hamburg   vs  elsewhere:
ganss (ganz)  vs  ganss, heyl (heel) 'whole', 'totally', 'very'
huyt (hüüt)  vs  vundaag', vondaag', vandaag', huyt 'today'
huyt avend (hüüt Obend)  vs  vunavend, vonavend, vanavend, huyt avend
'tonight'
huyt tou daags (hüüttodoogs)  vs  vundagigendaags, huyt tou daags 'nowadays'
schoyn (scheun)  vs  moy, smuk, schoyn (schöön, scheun), vey (fee)
'beautiful'

There are also apparently specific words; e.g.,

butje (Buttje)  'little boy', 'urchin'; 'parakeet', 'budgerigar'
kwidje (Quiddje, Quittje)  'German from outside Hamburg'

Probably owing to influences from sailor jargon, there are English loans
rarely or never found elsewhere; e.g.,

bak (back) 'back'
törn (< 'turn') '(round)trip', 'tour'
(and tons of nautical terms)

There are loads more of all the above.

Kumpelmenten,
Reinhard/Ron

==============================END===================================
* Please submit postings to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
* Postings will be displayed unedited in digest form.
* Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
* Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
  to be sent to listserv at listserv.linguistlist.org or at
  http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
=======================================================================