LL-L "Lexicon" 2010.10.28 (01) [EN]

Thu Oct 28 17:52:19 UTC 2010

=====================================================
L O W L A N D S - L - 28 October 2010 - Volume 01
lowlands.list at gmail.com - http://lowlands-l.net/
Posting: lowlands-l at listserv.linguistlist.org
Archive: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
Encoding: Unicode (UTF-08)
Language Codes: lowlands-l.net/codes.php
=====================================================

From: burgdal32admin <burgdal32 at telenet.be>

Subject: Delectables (?)

Dutch words in other languages all over the world...

Dag laaglanders,

Vandaag in de krant 'De Standaard' gelezen.

Groetjes,

Luc Vanbrabant

Oekene

[Cut: the Dutch text following Roger’s posting below. RH]

----------

From: Roger Thijs, Euro-Support, Inc. <roger.thijs at euro-support.be>

Subject: LL-L "Language interaction"

Below an article about interaction of Dutch with other languges.

Regards,

Roger

Daar spreekt men Nederlands

 Nederlandse woorden die in andere talen terechtkwamen zijn voor het eerst
verzameld

donderdag 28 oktober 2010     Auteur: Geert Sels

BRUSSEL - U ergert zich al eens aan vreemde woorden in onze taal? Bedenk dan
hoeveel ergernis wij in het buitenland zaaien. Taalkundigen vonden ruim
17.500 woorden van Nederlandse origine in 138 talen.

Van onze redacteur

Een van onze leraars zette vroeger steevast het Bastaardwoordenboek op de
lijst van aan te kopen boeken. Het is zijn geld meer dan waard, zei hij,
want we zouden er tolerante en breeddenkende mensen van worden. In de les
hebben we het niet vaak gebruikt. Maar ik mag er nog graag in bladeren. Als
ik al die geleende woorden zie, voel ik mij een wereldburger, zelfs met
standplaats in het Pajottenland.

Hoeveel woorden uit het Nederlands verspreid zijn over de rest van de
wereld, hebben we nooit geleerd. Er bestond ook geen naslagwerk voor. Nu
wel. Het heet heel toepasselijk *Nederlandse woorden wereldwijd*, een
project waar acht jaar aan gewerkt is. De Nederlandse etymologe Nicoline van
der Sijs werkte met vijftig studenten, neerlandici en taalenthousiasten
extra muros.

‘Het is simpel', zegt ze. Maar als ik de werkmethode hoor, lijkt het vooral
paardenarbeid. ‘Je moet in andere talen op zoek naar woorden die van
Nederlandse origine zijn. Van sommige talen bestaan digitaal doorzoekbare
woordenboeken. Indien niet, moet je een papieren etymologisch woordenboek
doornemen van a tot z. Er zijn talen die nauwelijks beschreven zijn. Voor
het Aucaans, dat in Suriname gesproken wordt, hadden we alleen een
toeristisch boekje. Niettemin denk ik dat het een behoorlijk uitgebreide
inventaris geworden is.'

We willen het graag geloven. Het team heeft 17.560 woorden opgespoord die
aan 138 talen zijn uitgeleend. Hier en daar durft er al eens een
twijfelgeval tussen te zitten. Zo zijn er ernstige vermoedens dat het
Japanse ‘rudesakku' afkomstig is van het Nederlandse ‘roedezak', een
voorwereldse naam voor condoom.

Een van de verrassingen uit het onderzoek is het grote aantal woorden dat
zijn weg in de wereld gevonden heeft. Het zijn er bijna evenveel als we er
zelf geleend hebben uit andere talen. Voor wie zich ergert aan het grote
aantal Engelse woorden in onze taal, is er nieuws. Er zijn meer Nederlandse
leenwoorden in het Engels gevonden (1.950), dan andersom (1.849). Ook het
uitwisselingsverkeer met Duitsland is gelijk opgaand. De Fransen zijn nooit
echt vlot van aannemen geweest als het over taal gaat: ze namen 1.656
Nederlandse woorden over, terwijl het Nederlands er 4.605 Franse adopteerde.

*Bier en jenever*

Woorden die zich het breedst konden verspreiden, zijn doorgaans concrete en
huiselijke objecten. ‘Nederlanders en Vlamingen vertrokken uit de lage
landen om hun levensstandaard te verbeteren', schrijft het tijdschrift *Onze
Taal*, dat vandaag verschijnt. ‘Ze namen hun vertrouwde dagelijkse
spulletjes mee, zoals gereedschap, potten en pannen, naalden en pennen.
Juist doordat ze zo gewoon zijn, konden ze gemakkelijk overgenomen worden in
de ontvangende taal.'

De lijst van de meest verspreide woorden *(zie kader)* bevat inderdaad
vooral concrete realia. Behalve dan het woord dat de ranking aanvoert:
‘baas'. Blijkbaar hebben Nederlanders en Vlamingen in het buitenland stevig
de plak gezwaaid. Kolonialisme kan daar veel mee te maken hebben, behalve in
Congo, waar de voertaal Frans was.

Als er Nederlanders in het spel zijn, zou men al snel verwachten dat vooral
scheepvaarttermen wijdverspreid zijn. Dat cliché blijkt niet te kloppen. Er
zijn zeker drie woordcategorieën die beter doen. Op de eerste plaats, goed
voor bijna 14 procent van de uitleenwoorden, staan wetenschapstermen. Dat
zijn onder andere chemische elementen, zoals fluor, fosfor of ijzer, of
allerhande kwalen, zoals aambeien, eczeem of jicht.

‘Het succes van de wetenschapstermen is wat vertekend', zegt Van der Sijs.
‘Het Indonesisch heeft een groot deel van zijn wetenschappelijk jargon uit
het Nederlands overgenomen. Eén taal is dus verantwoordelijk voor een enorm
aantal overnames. Dat zou verkeerdelijk de indruk kunnen wekken dat die
wetenschapstermen het breedst verspreid zijn.'

Nog royaal overgenomen zijn woorden uit de wereld van de mens, zoals
eigenschappen: angst, barmhartig, bars of trouw. En woorden uit het ‘sociale
leven'. Dat laatste is een eufemisme voor spijs en drank. Vooral op het vlak
van het drinkwezen hebben we grote indruk gemaakt: bier, brandewijn en
jenever zijn elders duchtig ingeburgerd. Het zijn lang sterke
exportproducten geweest en bovendien werd sterkedrank wel eens gebruikt om
transacties vlotter te laten verlopen.

En wat voor taalpareltjes heeft de Vlaming zoal op de wereldkaart gezet?
‘Vooral in de middeleeuwen zijn er veel woorden die via Franse dialecten een
weg naar het zuiden hebben gevonden', zegt Van der Sijs. ‘Het zijn vaak
termen uit het dagelijkse boerenleven of gebruiksvoorwerpen. Of een woord
als “pakvast” voor een dief. Uit de lakenhandel en de wolindustrie zijn veel
woorden overgewaaid naar het Engels.'

Van sommige woorden is de herkomst onmiskenbaar. De Vlaming Jan Baptist van
Helmont muntte het woord ‘gas'. En het woord ‘beurs' *(zie kleine kaart voor
de verspreiding)* is genoemd naar de Brugse handelsfamilie Van der Beurse.

Nederlanders zouden er dan weer hun huis op verwedden dat ze vooral in de
zeventiende eeuw, hun Gouden Eeuw, veel invloed hadden in het buitenland.
Toen voer de vloot van de Oost-Indische Compagnie uit. Er zijn echter
periodes waarin de taalverspreiding sterker was. Tijdens de middeleeuwen
bijvoorbeeld, zij het vooral in West-Europa. Er zijn ook periodes van
vertraging geweest. Veel Nederlandse woorden vlogen uit in de zeventiende
eeuw, maar landden pas in de negentiende eeuw, toen mensen zich massaal in
de koloniën gingen vestigen en er het onderwijs verplicht maakten.

De taalverspreiding is altijd in golven verlopen. Ten tijde van de
hanzesteden voerden koopmannen al woorden uit naar Noord- en Oost-Europa.
Het kolonialisme bracht de Nederlanders (en hun woorden) enkele eeuwen lang
in Zuid-Amerika en het Caribisch gebied. Migranten die naar Noord-Amerika
trokken, hadden een set woorden in hun reistas.

‘Nederlandse woorden wereldwijd', Sdu Uitgevers, 768 p., 49,90 euro.

www.academicservice.nl/nww

quoted from:

http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=4431FGPK

=========================================================
Send posting submissions to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
Send commands (including "signoff lowlands-l") to
listserv at listserv.linguistlist.org or lowlands.list at gmail.com
http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
http://www.facebook.com/?ref=logo#!/group.php?gid=118916521473498<http://www.facebook.com/?ref=logo#%21/group.php?gid=118916521473498>
=========================================================
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20101028/1516eaf9/attachment.htm>