LL-L "Language varieties" 2011.07.13 (06) [NL]

Thu Jul 14 00:44:32 UTC 2011

  ====================================================
 L O W L A N D S - L - 13 July 2011 - Volume 06
lowlands.list at gmail.com - http://lowlands-l.net/
Posting: lowlands-l at listserv.linguistlist.org
Archive: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
Encoding: Unicode (UTF-08)
Language Codes: lowlands-l.net/codes.php
 =====================================================

 From: Joachim <Osnabryg+Lowlands at googlemail.com>
Subject: LL-L "History" 2011.07.13 (04) [NL]

*Middelnederlands en Middelnederduits - varianten van éen taal*
Beste Laaglanders,

Telkens ik en Middelnederlandse (mnl) of Middelnederduitse (mnd) tekst las,
vroeg ik me al af, of de verscheidenheden eigenlijk recht geven om van twee
verschillende talen te spreken. Nu is het moeilijk de begrippen „taal“ en
“taalvariant” (streektaal, geweesttaal, dialect, tongval) algemeen te
definiëren. Daar wil ik mij nu ook niet in verzoeken.

Mijn gevoel zegt me, dat vraagen van gelijkenis, wederzijdse
begrijpelijkheit en gemeenzaamheid van desbetreffende brontalen erbij
belangrijk zijn zouden. Om mijn taalgevoel open te leggen, zeg ik maar:
Hoogduits en Nederlands zijn m.i. verschillene talen, ook b.v. Nederlands en
Deens of Engels, zelfs Nieuw-Hoogduits tegen Middelhoogduits, maar de
Nederlandse (en Vlaamse) dialecten onder elkaar niet, net zoweinig als de
Hoogduitse dialecten tegen mekaar (met uitzondering van Zwitsers-Duits
vanwege Middelhoogduits).

Daarom had me ook de theorie van het Nederlandstalige/Nederduitse
dialect-continuüm meteen overtuigd. Alhoewel de mnl. en de mnd. schrijftaal
niet de gesproken talen waren, hadden ze ergens de gesproken taaltjes
gerepresenteerd. Om het concreet te kunnen beschouwen, was ik al lang van
zins, twee inhoudsgelijke teksten naast elkaar te stellen en had ervoor al
aan de Reynaert/Reynke-teksten gedacht.

Als ik onlangs gelegenheid had, met een grootmeester van Nederlandse en
Nederduitse linguïstiek (en ,Reynaerdist‘), de geëmeriteerde professor Jan
Goossens erover te praten, had hij me op zijn synopsis geattendeerd.

*Reynaerts historie - Reynke de vos*

Een kort uittreksel uit Jan Goossens‘ Synopsis1, voorbeeldig en opzettelijk
vertoond

Hier maar meteen en twee kleine uittreksels van Goossens' synopsis,
origineel als in het boek, *met** **alleen** **de** **middeleeuwse** **u**/*
*v**-**spelling** **genormaliseerd** **en** **de** „**Hulpjes**“ (**kolom**3)
**toegevoegd**.* Nota bene: De *Nederduitse* tekst is niet alleen een sluike
vertaling - de Nederduitse schrijver „hat die Verspartien teilweise wörtlich,
teilweise frei übersetzt, er hat Teile hinzugedichtet, Teile weggelassen und
Teile umgedichtet …“ (Synopse p. XIV). De uittreksels, die ik hier voorstel,
zijn niet beslist de besten voor het vergelijken, ik heb ze alleen maar gauw
willen vinden, om de vondst met u te delen.

1 Reynaerts historie. Reynke de Vos. Gegenüberstellung e. Ausw. aus d.
niederländ. Fassungen u. d. niederdt. Textes von 1498. Mit Kommentar hrsg.
von Jan Goossens. - Darmstadt: 1983 - ISBN 3-534-07521-8. In het volgende
geciteerd als „Synopse“.

*Uittreksel 1:*

   1.

   *kapittel**, *uit het midden van de hele tekst (Synopse p. 166 vlg.)

Raynaert/Reynke de vos is van de koning ter dood veroordeeld, staat op de
ladder tot de galgen, maar heeft verloof gekregen, zijne misdaden te
biechten, *op** **dat** **geen** **ander** **ervoor** **kan** **beticht** **
worden**,-* zo Reynaerts/Reynkes schijnheilig voorwendsel. He verteltdaarjuist
uit zijn jeugd en wordingsproces, die hem te Ijzegrim, die wolf brengt:

  'Reynaert II' Middelnederlands
(ca. 1375~1475)
 'Reynke' Middelnederduits
(van 1498)
 hulpjes
  Dair na quam ic aen ysegrijn
Te wijnter aen den ouden rijn
Ende scuulde onder enen boom
Ende rekende dat hi waer mijn oom
Als ic hem dus maesscap hoorde tellen
So worden wi al dair gesellen
 Dar na quam ik by ysegrymme
In eyneme wynter by deme ryne
He schulede under eyneme boem
Unde rekende syk. dar he were myn om
Do ik en horde sus de magenschop vortellen
Alzus worde wy. al dar ghesellen
 *Isegrim,* de wolf
*rijn/ryne:* hd. Rhein
*sculen:* schuilgaan; zich bergen
*rekende (syk):* (zich) tellen als,
houden voor
*maesscap/magenschop:* familie, verwantschap  Dat my wel myt recht mach
rouwen
Dair geloofden wi myt trouwen
Rechte geselscap malc andren
Ende begonsten te samen wandren

Hy stal dat groot ende ic dat cleen
dat wi cregen dat was gemeen
 Dat my nu wol myt rechte mach ruwen
Wente wy loveden dar myt truwen
Gude gheselschop. de eyne deme anderen
Unde beghunden to samende. alzo to wanderen
He stal dat grote. unde ik dat klene
Dat wy kregen. dat was ghemene
 *my*: hier = men
*mach r(o)uwen:* kan/mag rusten (gerust, kalmpjes blijven)
vertrouwen
*malc andren:* elkaar  Ende oec niet gemeen also
Hi en was in huegen ende vro
Mer ic en had mijn deel niet halff
Als ysvgrym had een calff
Off een weder off een ram
So grymde hi ende maecte hem gram
Op my op dat hi my van hem dreeff
Ende hem mijn deel alleen bleeff
 Doch nicht so mene. so yd scholde
Wente he delede yd. so he wolde
Nummer krech ik rechte. myn deel halff
Wente so wan ysegrym. hadde eyn kalff
Eyne tzegen. eynen weder. efte eynen ram
So grymmede he. unde makede syk gram
Uppe dat he so my van syk dreff
Unde em myn deel alleyne bleff
 *

huegen: (zich) verheugen
en … niet: niet (negatievorm)

grymde/grymmede: griefde, maakte kwaad**
**
*
- Voor meer originele tegenoverstelling (4 pagina's) zie het ingesloten
pdf-attachment! -
 *Korte beschouwing*

Daargelaten de verschillen van de pure *schrijfwijs*
{*end**(**e**) ~ **und**(**e**), **dair** ~ **dar**, **een** ~ **eyn**, **ij
** ~ **y**, **sc** ~ **sch**, **c** ~ **k**, **etc**}*

en minimale verscheidenheden in *woordvormen*
{*hy** ~ **he**, **want** ~ **wente**, **dus** ~ **sys**, **op** ~ **up**(**
pe**), **hem** ~ **em**,* etc}

… *zijn** **er** **onderscheiden** **in**:*

   -

   *woorden** **en** **woordgebruik**:
   **die** ~**de** *(lidwoord of relatiefpronomen) *
   **als**, **doe**(**n**) ~ **do**,
   '**malc** **andren**' ~ '**de** **eyne** **deme** **anderen**',
   **mer** ~ **men** *(maar)*,
   '**soud** **ic**' ~'**scholde** **ik**', '**woud** **hi** ~'**wolde** **
   he**'
   **u** ~**yw*
   -

   *grammaticale** **vormen**:*
   Dativ in het nd. *(**synen** ~ **syneme**, '**aen** **den** **rijn**' ~ '
   **by** **deme** **ryne**')
   *Preteritum *(**maecte** ~ **makede**)*
   2. p. pluralis: *gi** **selt** ~ **gy** **scholen* (!).
   -

   voor de rest: *stijl**, **uitdrukswijs* (de mnd. tekst is vrij vertaald)

Maar beoordeelt het self:

*Kan je deze beiden teksten ernstig als twee verschillende talen beschouwen?
*

Naar mijn onbelankrijk mening: nee, het zijn twee naaste varianten van
dezelfde taal. Noem ze Middelnederland of Middelnederduits, of *Middel**-**
Laaglands**.*

"Dat en docht my geen wonder wesen", want zowel het Nederlands als het
(Middel-)Nederduits zijn voornamelijk een mengsel, afkomstig uit dezelfde
bronnen: *Nederfrankisch**, **Fries** **en** **Saksisch* (daargelaten
Latijn, Frans etc.). De mengverhouding is van variant te variant
verschillen.

Met echt-westfœlsken »Goudgaun!«

joachim
Kreimer-de Fries, Osnabrügge => Berlin-Pankow

 =========================================================
 Send posting submissions to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
 Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
 Send commands (including "signoff lowlands-l") to
 listserv at listserv.linguistlist.org or lowlands.list at gmail.com
 http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html .
 http://www.facebook.com/?ref=logo#!/group.php?gid=118916521473498
  =========================================================
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20110713/e4aa20f7/attachment.htm>
-------------- next part --------------
A non-text attachment was scrubbed...
Name: Reynaert-Reynke-par-&hulp-LiO.pdf
Type: application/pdf
Size: 140679 bytes
Desc: not available
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20110713/e4aa20f7/attachment.pdf>