LL-L: "Language variety" LOWLANDS-L, 23.MAY.2000 (04) [D/LS]

[Lowlands-L]

 ======================================================================
 L O W L A N D S - L * 23.MAY.2000 (04) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
 Posting Address: <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>
 Web Site: <http://www.geocities.com/sassisch/rhahn/lowlands/>
 User's Manual: <http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html>
 Archive: <http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html>
 =======================================================================
 A=Afrikaans, Ap=Appalachean, D=Dutch, E=English, F=Frisian, L=Limburgish
 LS=Low Saxon (Low German), S=Scots, Sh=Shetlandic
 =======================================================================

From: Roger Thijs [Roger.Thijs at village.uunet.be]
Subject: LL-L: "Language varieties" LOWLANDS-L, 22.MAY.2000 (05) [D/LS]

>From: R. F. Hahn [sassisch at yahoo.com]
>Subject: Language varieties
>> Met de "oo" zit het sowieso moeilijker, omdat er daar de link gelegd kan
>> worden tussen scherplange oo en de zachtlange oo.
>Ik neem an dat wat daar "scharplang" (scherplang) nöömt wardt phoneemsche
>Vokaallängd is un dat wat "sachtlang" (zachtlang) nöömt wardt Verlängern
>vun phoneemsch korte Vokalen is.

Ik denk dat het om een archaïsme gaat in de vooroorlogse Nederlandse
spelling; (Het onderscheid is evenwel nog in de dialecten in het zuiden
terug te vinden)

1. De inleiding op serie III van het "Woordenboek der Brabantse dialecten"
schrijft hierover:

Net zoals de Nederlandse "ee" gaat ook de lange "oo" terug op een scherp-
en zachtlange voorloper. De __zachtlange__ "oo" is de voortzetting van een
West-Germaanse korte u of o wanneer die in een open lettergreep of voor een
"r" plots dentaal stond (bv. vogel, zoon, gebroken, woord, koorts). De
__scherplange__ oo gaat terug op de Westgermaanse "au" (bv. dopen, oog,
kopen). In de standaardtaal zijn de scherp- en de zachtlange "oo"
samengevallen. In de Nederlandse spelling zijn ze echter eerst bij de
hervorming van 1946/1947 gelijkgeschakeld. Voordien weerspiegelde het
spellingsverschil tussen bijvoorbeeld "kolen" (brandstof) en "koolen"
(groente) nog de verschillende historische oorsprong van beide lange oo's.

2. Uit een oud Belgisch schoolspraakkunstje: "Abeele en Peeters, Moderne
Nederlandsche Spraakkunst", Brepols, Turnhout, 1943, 320 pp.:

p. 29 ff
Regel. In een gesloten lettergreep worden de lange aa-, ee-, oo- en
uu-klanken dubbel, in een open lettergreep enkel geschreven.

Uitzondering: scherplange e en o. In een aantal woorden schrijft men in een
open lettergreep ee of oo: beenen, steenen, boomen, rooken, enz.
... De ee in been heeft zich uit een tweeklank ontwikkeld: zoo ook de oo in
boomen. Men noemt die ee en oo _scherplang_ in tegenstelling met de e en o
in peren, beken, zolen, boren, die nooit tweeklanken maar altijd
enkelvoudige klanken geweest zijn. Deze laatste e en o noemt men _zachtlang_
In de beschaafde omgangstaal bestaat geen verschil in uitspraak tusschen de
twee soorten van e's of o's.
...

De auteur gaat verder met te stellen dat algemene regelgeving bijna
onmogelijk is en dat de woordelijst per geval moet worden geconsulteerd.
Uit de lange lijst homonymen, een paar:

helen (verbergen) / heelen (genezen)
veren (overvaarten) / veeren (pluimen)
wezen (zijn) / weezen (weeskinderen)
hopen (verwachten) / hoopen (stapels)
kolen (brandstof) / koolen (groente)
sloten (meervoud van slot) / slooten (meervoud van sloot, kleine gracht)
enz. enz.

3. Misschien heeft De Vries in zijn spelling van 1864 dit onderscheid
gehandhaafd op vraag van de Belgen. De Belgen hadden een traditie om het
onderscheid aan te geven met accenten. Het weglaten van deze accenten, bij
het aanvaarden bij koninklijk besluit in 1844 voor invoering van de
Commissiespelling, heeft een dagenlang durende rel in het Belgische
parlement veroorzaakt.
Vele Belgen stonden toen, na de onafhankelijkheid, pal achter de "Des
Roches" spelling.

Enige voorbeelden uit het: "Nederduytsch-Fransch Woórden-boek doór J. des
Roches, nieuwen druk... doór A. Grange", Antwerpen, 1812, 751 pp.

Kool: ... Chou... roode koolen:... choux rouges
Koól .. (om te branden).. charbon, Gloeyënde koólen...

Drie spellingsvarianten op "weer":

Weér: weder.. temps, 'T is schoon weder
Weér: weder... nog eens...

Weer: eelt aen handen...weeren krygen...
Weer: in hout... noeud
Weer: hamel,... mouton
Weer: moeyte... peine

weêr: tegenstand... défence... vroeg in de weêr zyn

En dan klagen we nu nog over de huidige Nederlandse spelling!

Groetjes,

Roger

==================================END===================================
 You have received this because your account has been subscribed upon
 request. To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l"
 as message text from the same account to
 <listserv at listserv.linguistlist.org> or sign off at
 <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
 =======================================================================
 * Please submit contributions to <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>.
 * Contributions will be displayed unedited in digest form.
 * Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
 * Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
   to be sent to <listserv at listserv.linguistlist.org> or at
   <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
 * Please use only Plain Text format, not Rich Text (HTML) or any other
   type of format, in your submissions
 =======================================================================