LL-L: "Limburgish" LOWLANDS-L, 30.MAR.2001 (02) [D/E]

[Lowlands-L]

=======================================================================
L O W L A N D S - L * 30.MAR.2001 (02) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
Posting Address: <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>
Web Site: <http://www.geocities.com/sassisch/rhahn/lowlands/>
User's Manual: <http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html>
Archive: <http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html>
=======================================================================
A=Afrikaans, Ap=Appalachean, D=Dutch, E=English, F=Frisian, L=Limburgish
LS=Low Saxon (Low German), S=Scots, Sh=Shetlandic, Z=Zeelandic (Zeeuws)
=======================================================================

From: roger.thijs at euro-support.be
Subject: LL-L: "Limburgish" LOWLANDS-L, 29.MAR.2001 (02) [D]

> From: leijraad [leijraad at tref.nl]
> Subject: "Limburgish" LOWLANDS-L, 25.MAR.2001 (01) [E]
> Roger Thijs schreef:
> > Saturday evening I went to see a theater play in South-Limburgish
> > dialect in Montzen (in the area called Northern Alt-Belgium, South
of
> > Aachen, that switched completely from German to French in 1945,
after
> > this area was incorporated in the Reich 1940-1944)

> Aangenomen dat het om België gaat vraag ik mij af waarom ze Frans
kozen om
> naar over te schakelen. Men had evengoed Duits kunnen houden (als
officiële
> Belgische taal) of over kunnen schakelen naar het Nederlands. Dat is
ook een
> officiële Belgische taal en waarschijnlijk makkelijker te leren voor
> aanvankelijk Duitstaligen. Enig idee Roger?
>
> Gr.  Fred van Brederode

1. Deze streek (Overmaas) ligt in de provincie Luik maar grenst aan het
Zuiden van Nederlands Limburg en aan de Duitse stad Aken aan het
Drielandenpunt.

2. Zowel Belgisch Limburg als Luik behoorden tot 1965 tot het bisdom
Luik. Al naar gelang de beschikbaarheid van priesters werd er in het
Nederlands of in het Duits gepreekt. Sommige parochies zijn alzo enige
keer van kerktaal geswitcht (een Limburgse kerkkoiné bestond er niet).
Dit had ondermeer tot gevolg dat er in Sippenaken bij de talentelling in
1935 (die voor de toenmalige wetgeving de adminstratieve taal voor de
volgende 10 jaar vastlegde) ongeveer 30 perc. Nl-taligen, 30 perc.
Duitstaligen en 40-perc. Franstaligen werden gedetecteerd. Dit leidde
tot een switch naar Franstalig bestuur, terwijl er zich eigenlijk
inhoudelijk 60 perc.. als "Limburgs-"sprekend hadden uitgesproken (maar
Limburg, Waals etc. stonden niet op de keuzelijst.)
Vanaf 1963 is de administratieve taalgrens in België bevroren, en zijn
er semi-onafhankelijke administratief eentalige regio's gevormd (met
enige nuanceringen). De streek rondom Montzen behoort tot het
"Franstalige Wallonië".

3. Deze streek was al in de vroege 18e eeuw geindustriälizeerd. cf. De
naam Plombières = Bleyberg verwijst naar de loodmijnen. Dit is overigens
de reden waarom aldaar een stuk land met een mijn in het centrum van
Moresnet in 1815 onverdeeld bleef tussen Nederland (België vanaf 1830)
en Pruisen, en alzo tot 1919 "Neutraal Moresnet" vormde. (nu Belgisch:
Kelmis - La Calamine)
De leidende industriële klasse was in die tijd Franstalig. Na de
aanhechting van Nederlands Limburg bij Nederland in 1839 werden voor
deze mijnen vooral mensen uit het Waals/Franstalige Zuiden gerecruteerd,
hetgeen een aanwezigheid van Franstaligen verklaart.

4. Frans was "de" cultuurtaal van België tot (pas) in het begin van de
20e eeuw Nederlands een positie verwierf in het noorden van dit land.
Deze streek behoorde echter tot de Franstalige provincie Luik. In 1963
heeft men zes Limburgstalige dorpen in het westen van deze streek (de
Voerdorpen) van Luik afgescheiden en als enclave aan Belgisch Limburg
toegevoegd. Dit heeft voor de volgende 50 jaar tot verdeeldheid binnen
de locale bevolking en tot diverse politieke conflicten in België
geleid. De streek is landbouweconomisch georienteerd op het Franstalige
land van Herve. Vele mensen hebben verder een job in de franstalige
steden Wezet (Visé) en Luik.

5. Duits heeft aan prestige verloren na de eerste wereldoorlog. De
platdietse dorpen in het oosten, waar er nog in het Duits werd
gepredikt, wilden hun band met de Duitse cultuur afzwakken, cf.:
http://www.euro-support.be/langbel/bleyberg.htm

6. Daarbij komt dat deze (10) oostelijk gelegen dorpen, samen met
Beho-Bocholz, door Duitsland in 1940-44 werden opgeslorpt. Waar de
vaders in 1914-18 en in 1940 voor België haddden gevochten, moesten de
zonen nu dienst doen in het Duitse leger. Wie zich daaraan niet onttrok
(door bijvoorbeeld tijdig  naar het bezette België te emigreren) werd
dan nog eens tijdens de Belgische naoorlogse repressie zwaar gestraft.
In 1945 was Frans nog altijd de prestigetaal in deze streek. De
bevolking wou niet langer als een stukje Duisland in België doorgaan en
presenteert zich nu, naar vreemden toe, uitsluitend als franstalig.

Gelet op de belangstelling voor het toneel in het plat is het
dialectverlies echter beperkt gebleven (als spreken de kinderen nu
hoofdzakelijk Frans).

7. Deze commentaar (op "Altbelgien") slaat niet op de Duitstalige
kantons Eupen en Sankt Vith ("Neubelgien"), die pas sinds 1919 Belgisch
zijn, en Duits als administratieve taal hebben behouden.

Groetjes,
Roger

----------

From: Marco Evenhuis [evenhuis at zeelandnet.nl]
Subject: LL-L: "Limburgish" LOWLANDS-L, 29.MAR.2001 (02) [D]

Fred van Brederode schreef over Montzen en nord alt-Belgien:

> Ik weet niet hoe de topografie daar is (is het Duitsland of België?).
> Aangenomen dat het om België gaat vraag ik mij af waarom ze Frans kozen om
> naar over te schakelen. Men had evengoed Duits kunnen houden (als
officiële
> Belgische taal) of over kunnen schakelen naar het Nederlands. Dat is ook
een
> officiële Belgische taal en waarschijnlijk makkelijker te leren voor
> aanvankelijk Duitstaligen. Enig idee Roger?

Het is inderdaad Belgisch grondgebied en is dat al veel langer dan de
Duitstalige gebieden in België waar u naar verwijst (het zogenaamde
neu-Belgien). Die nieuwe Duitstalige gebieden kreeg België als compensatie
voor de geleden oorlogsschade in 1914-'18.
Het verging het noordelijke gedeelte van alt-Belgien net zo als de
Vlaamstalige gebieden: Frans was er de taal van het gezag, Vlaams/Duits die
van het volk. Het Frans genoot er een enorm prestige en sijpelde langzaam
door naar het gewone volk. Waar die ontwikkeling in Vlaanderen op de meeste
plaatsen al vroeg werd afgeremd door het Vlaamse bewustzijn en een actieve
Vlaamse beweging, zette deze zich in alt-Belgien, waar een dergelijke
beweging ontbrak, tot op de dag van vandaag voort. In de meeste dorpen in de
streek wordt het oude Duitse dialect amper meer op straat gehoord. Het is
een thuistaal geworden, die echter opmerkelijk genoeg ook bij jongere
generaties bekend is (zij het meestal passief).
Alt-Belgien is nooit bij de officieel Duitstalige Oostkantons gevoegd en
hoewel dat linguïstisch en cultureel gezien wellicht wenselijk is, zal dat
politiek haast onmogelijk blijken. We weten tenslotte allemaal wat de
overheveling van de Voerstreek van (Franstalig) Luik naar (Nederlandstalig)
Belgisch-Limburg voor voeten in de aarde had en heeft...

Zo zit het daar zo'n beetje. Roger, verbeter me gerust (tot in den treure
als het nodig is), als ik de plank hier of daar mis sla...

Met vriendelijke groet,

Marco

==================================END===================================
 You have received this because your account has been subscribed upon
 request. To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l"
 as message text from the same account to
 <listserv at listserv.linguistlist.org> or sign off at
 <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
=======================================================================
 * Please submit contributions to <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>.
 * Contributions will be displayed unedited in digest form.
 * Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
 * Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
   to be sent to <listserv at listserv.linguistlist.org> or at
   <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
 * Please use only Plain Text format, not Rich Text (HTML) or any other
   type of format, in your submissions
=======================================================================