LL-L "Etymology" 2003.02.28 (10) [D/E]

[Lowlands-L]

======================================================================
L O W L A N D S - L * 28.FEB.2003 (10) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
http://www.lowlands-l.net * admin at lowlands-l.net * Encoding: Unicode UTF-8
Rules & Guidelines: http://www.lowlands-l.net/rules.htm
Posting Address: lowlands-l at listserv.linguistlist.org
Server Manual: http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html
Archive: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
=======================================================================
You have received this because you have been subscribed upon request.
To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l" as message
text from the same account to listserv at listserv.linguistlist.org or
sign off at http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
=======================================================================
A=Afrikaans Ap=Appalachian B=Brabantish D=Dutch E=English F=Frisian
L=Limburgish LS=Lowlands Saxon (Low German) N=Northumbrian
S=Scots Sh=Shetlandic V=(West)Flemish Z=Zeelandic (Zeêuws)
=======================================================================

From: Global Moose Translations <globalmoose at t-online.de>
Subject: LL-L "Etymology" 2003.02.28 (05) [E]

Ron wrote:

>the phrase "A'd lay me doon an dee" ("I'd
> lay me down and die") started me thinking about a possible etymological
link
> with _doon_ (also written _doun_) and the English cognate _down_ with
> Lowlands Saxon (Low German) _duun_ (NL _doen_) [du:n] 'drunk'.  I know it
> seems like a stretch, but think of it: "He is down" = "He is drunk"
doesn't
> really sound that far off, does it?

Actually, I had always assumed that was the case, and that maybe some German
sailors picked up that expression and brought it back home simply because
they liked the sound of it.

And thank you SO much, Ron, for Annie Laurie. I, too, have been stuck with
it ever since you first mentioned it.

Gabriele Kahn

----------

From: Críostóir Ó Ciardha <paada_please at yahoo.co.uk>
Subject: LL-L "Etymology" 2003.02.28 (05) [E]
Ron wrote:
"Apparently, Scots _doon_ ~ _doun_ and English _down_ come from Old English
_dûne_ which started off as _adûne_ = "off/down-dune" (_dûn_ 'dune'),
thus
something like "downhill"."

I remember discovering this etymology as a child, and I wasn't convinced by
it even back then. From what I recall, the theory is that Old English _dune_
was a borrowing from Celtic - cf: Ir. _dún_ 'a fortified hill', later
expanded to mean 'a fort', (e.g., Dún na nGall 'fort of the foreigners',
anglice Donegal) and Corn. _dinas_ 'a fort'.

(And _dinas_ is hardly the best loanword candidate for _down_. People do not
descend from hill-forts - they are dragged out of them, that's the whole
point of building one as a defence. A more appropriate and understandable
borrowing would have been the Brythonic term that developed into Corn.
_brea_, the ubiquitous word for 'hill', or even Old Corn. _pen_ - Modern
Corn. _pedn_ which performs the same function but means literally 'head'.)

It seems absurd to me - why would Old English lack a word for such a
fundamental concept as 'down' when it had 'up' and why would it formulate a
new word based on a substantial semantic shift from a Celtic borrowing?

There are very, very few Celtic words in Old English, presumably because of
the almost total segregation between the two groups. Why, then, would Old
English speakers base such a core concept as 'down' on a toponym borrowed
from their enemies?

The true etymology of _down_ must be Germanic.

Go raibh maith agat

Criostóir.

----------

From: Roger Thijs, Euro-Support, Inc. <roger.thijs at euro-support.be>
Subject: Etymology

Hieronder uittreksel uit een dossier over "karnaval" van de website van "Het
Belang van LImburg".

Voor mij is karnaval, hoe intensief ook gevierd in Limburg, toch in eerste
instantie iets Rijnlands. Als kind fietsten we van bij ons, over Maastricht,
naar Aken (en dat koste inspanningen over de kam van Gulpen en op andere
hellingen) om er indertijd van te genieten.

Neemt niet weg dat ik mij bij gelegenheid toch laat verrassen en een tijd
terug de helft van een nieuwe das weggeknipt kreeg op oudewijvendonderdag
bij een commerciel bezoek in Wuppertal.

Hieronder volgt het artikel, met ook wat etymologie over "karnaval" -
Fastelloavet (Vastenavond) in my Limburgish -, "alaaf" (jiddisch?) etc.

Ik heb soms zin om "alaaf" te roepen als sommige internationaal bekende
politiekers na elke zin even stoppen, om te genieten van het effect van wat
ze gezegd hebben, en er dan - o passief publiek! - niets te horen valt.
"Alaaf", "alaaf", "alaaf"

(Het is ook de tijd van de krantjes in het dialect, ik heb vandaag dat van
Lanaken ontvangen, en ingetekend op dat van Kinrooi)

Groetjes,
Roger

Van alle tijden
Gallo-Romeinse erfenis
Al in de oudheid waren er feesten die iets carnavalesk hadden, d.w.z. iets
anarchistisch, waarbij de wereld zoals men hem kent, op de kop werd gezet.
Zo kenden de oude Romeinen nogal wat dergelijke uitspattingen, zoals de
Kalendae (nieuwjaarsfeesten), Saturnaliën (in de derde week van december) en
de Bacchanalen of Lupercalia (in februari).
Deze laatste waren typische lentefeesten, waarbij het einde van de winter en
het begin van de lente gevierd werden: vruchtbaarheidsfeesten dus. Niet
alleen de vruchtbaarheid van het land werd hierbij afgesmeekt, ook die van
de mens. Bij de lupercalia zaten de mannen gehuld in vellen van wolven
(lupus) of andere offerdieren de vrouwen achterna met riemen gesneden uit
geitenvel (februa). Enerzijds werden met deze roeden de vrouwen 'gereinigd'
van hun gedane zonden, anderzijds zou de bedoeling zijn de vruchtbaarheid er
letterlijk in te rammen. Februari staat sindsdien bekend als de reinigings-
en vruchtbaarheidsmaand.
Door de verovering van onze streken door de Romeinen raakten dergelijke
feesten ook hier verspreid. En vermengd met de oude inheemse Keltisch en
Germaanse vruchtbaarheidsfeesten en lenterituelen. Zo was het gebruikelijk
tegen het einde van de winter, in ruil voor offergaven, de wintergeesten te
laten verdrijven door mannen die daarbij vooral een heleboel herrie maakten.
Ook verkleedpartijen kwamen eraan te pas, waarbij de voorouders en de
wintergeesten uitgebeeld werden. De termen 'vasten' en 'vastenavond' zouden
volgens linguïsten terug kunnen gaan op het oudgermaanse 'faseln', wat
'vruchtbaar maken' betekent, in in uitbreiding - dankzij de feesten daarrond
allicht - ook 'gek doen'.

Kerkelijke overname
Zoals dat ook bij andere 'heidense' gebruiken is gebeurd, zijn ook de
lentefeesten door het zich verspreidende christendom ingepikt. Het valt niet
moeilijk te begrijpen dat de jonge Kerk het lastig had met het
anti-autoritaire aspect van de lentefeesten. We moeten daarom de inpassing
van de vruchtbaarheidsriten in het vastenavondgebeuren zeker gedeeltelijk
zien als een poging van de Kerk om ze te kunnen beheersen.
Anderzijds kon zelfs een instituut als de Kerk het volksgebruik niet
tegenhouden. Dat vastenavondvieringen in georganiseerd verband het eerst
opdoken in kloosters en kapittelkerken hoeft niet te verbazen: de strikte
hiërarchie van de Kerk vroeg er gewoon om eens op de kop gezet te worden.
Bovendien was het strenge en sobere religieuze leven voor sommingen
nauwelijks dragelijk als daar niet eens per jaar een 'geleide' uitspatting
tegenover stond.
Aanvankelijk waren vooral scholieren en lagere clerus ontvankelijk voor de
zottenfeesten waarin de rangordes werden omgekeerd en er in overvloed
gedronken en gegeten werd. De zottenfeesten waren zeker verwant aan
gebruiken op Onnozele-Kinderendag en Sinterklaas waarbij de scholieren zelf
een bisschop verkozen, die op een enigszins gewijzigde manier vereerd werd:
door vals te zingen, door keukenlatijn te declameren, door pis in plaats van
wijwater te gebruiken enzoverder.
Later namen ook de hogere standen deze gebruiken over. Die steeds
buitensporiger en obscener werden. Zodanig zelfs dat in de late middeleeuwen
regelmatig verboden uitgevaardigd werden door de kerkelijke overheden om
bepaalde losbandigheden in te dijken. Het ging er ook vrij liederlijk aan
toe - zeker als je bedenkt dat het voornamelijk om geestelijken ging hier:
ronddansen in de kerk, verkleed als vrouw of muzikant, zingen van schunnige
liederen zingen, nabootsen van processies, waarin exhibitionisme niet
afwezig bleef...

Carnaval op straat
Van de nep-processies tot het carnaval op straat: het is een kleine stap.
Door de jaren en eeuwen heen krijgt het eens religieus (bedoelde) feest een
profaner karakter. Het idee erachter is typisch menselijk: zich nog eens
goed laten gaan alvorend de vasten te moeten ingaan.
Waarom blijft het gebruik vandaag dan nog behouden als er nog nauwelijks of
niet gevast wordt voor Pasen? Dat carnaval steeds minder verband houdt met
de vast, is zichtbaar in het huisgezin (waar nog nauwelijks op Vette Dinsdag
vastenavond gevierd wordt) én in het straatbeeld: carnavalsstoeten slingeren
zich door de dorpen en steden là ng na het vastenavondweekend, dwars doorheen
de vastenperiode. Al is men toch nog niet zo plat na Pasen nog de
carnavalszot uit te hangen; dat zouden pas échte vijgen na Pasen zijn.
Het antwoord is: de commercie heeft vat gekregen op het feest:
reclamekaravaans die stoeten mogelijk maken, handel in carnavalswagens, een
massa carnavalsartikelen (waarvoor de Nederlandse Keuringsdienst van Waren
onlangs nog waarschuwde dat ze nog al te vaak gemaakt zijn uit zeer
brandbaar spul). Men kan dat (zoals ook belangrijkere feesten als de kerst
of Pasen door de middenstand geclaimd worden) betreuren, maar erzonder zou
het gebruik misschien al lang verdwenen zijn. Of misschien ook niet: ten
noorden van Rijn en Maas wordt nog nauwelijks carnaval gevierd, dus moet het
toch iets met de rooms-katholieke achtergrond van de feestvierder te maken
hebben...

Van alle plaatsen
Carnaval in de wereld
Omdat overal ter wereld mensen eens een keer uit de band willen springen,
duiken wereldwijd gebruiken op die iets carnavalesk hebben. En dat is niet
altijd het dwingende keurslijf van het katholicisme dat men wil ontsnappen.
Ook joden hebben een gelijkaardig gebruik: in het Poerim- of Lotenfeest
vieren zij de redding van de joden door koningin Esther. Zelfs de moslims
kennen iets gelijkaardigs, dat weliswaar niet voor maar nà de vasten of
ramaddan gevierd wordt: het suikerfeest.
Noordelijker dan de Lage Landen zal er in Europa niet veel carnaval gevierd
worden; zuidelijker des te meer: van Spanje tot Polen en van Italië tot
Kroatië. In het voormalige Oostblok kent het carnaval sinds het wegvallen
van het communisme een echte revival. Carnavalsverenigingen schieten er als
paddestoelen uit de grond. Zelfs tot in Rusland wordt carnaval tegenwoordig
gebruikt om westerse toeristen te lokken.
Daar heeft men in Brazilië ook een handje van weg, zodanig dat we hier de
indruk krijgen dat daar het hele jaar door carnaval gevierd wordt. In ieder
geval wel in betere klimatologische omstandigheden. Zomercarnavals zijn ook
in Europa en de VS een nieuwe trend aan het worden, waarbij vooral gebruik
gemaakt wordt van de Braziliaanse, in die tijd van het jaar werkloze
carnavalsbands. Bekend is al het Notting Hill Carnaval in Londen, in juli.
Ook elders ter wereld - zelfs op de meest opmerkelijke plaatsen als
Namibië - is carnaval doorgedrongen. Maar daar is het meer een erfenis van
de voormalige kolonisatoren, verworden tot een plaatselijk gebruik dat nu
weer de afstammelingen van die kolonisatoren, de toeristen, vermaakt.

Carnaval in de Lage Landen
Als je moet afgaan op sommige media, krijg je de indruk dat carnaval in ons
land alleen maar een zaak van de ajuinen van Aalst is. Nochtans is in de
Lage Landen carnaval een algemeen katholiek verschijnsel: in Nederland
concentreren de carnavalsverenigingen en -feesten zich bezuiden de Grote
Rivieren, in Brabant en Limburg; in België is carnaval algemeen verspreid.
In ons land zijn echter vooral berucht: de Aalsterse en Maaslandse
carnavals.
Hoe klein ons land ook is: er zijn duidelijke accentverschillen in
carnavalsgebruiken zichtbaar tussen oost en west. Denk maar aan de Gilles de
Binche, die de toch wel lokaal gebruikte carolle dansen. In de Oostkantons
kent men de Oudewijvennacht en -bals. Het Rijnlands carnaval zou ook weer
iets héél anders zijn dan bijvoorbeeld het Bourgondische carnaval van
Brabant. Het ge-alaaf, de opzichtig verklede en getooide prinsen: het
schijnt typisch Rijnlands te zijn. Wat ze in ieder geval allemaal gemeen
hebben, is zotte en zatte anarchie.

carnaval:
er bestaat nogal wat discussie over de herkomst van het woord
'carnaval'. Volgens de enen komt het van het Latijnse 'carne vale'
(letterlijk: 'vlees, vaarwel'). Anderen wijzen op de Latijnse term 'carrus
navalis' (letterlijk: 'scheepskar'), waarbij verwezen wordt naar het
narrenschip of naar de intocht van de vruchtbaarheidsgoden?
Meest waarschijnlijk is dat de term uit het Italiaans of neo-Latijn komt:
'carne lavare' of 'carnem levare', het 'wegnemen van vlees'. Waarbij
uitgedrukt wordt dat het gedaan is met vlees eten zolang de vasten duurt.
Wat ook weer niet helemaal lekker zit, want toen het woord ontstond, at de
gewone mens nauwelijks vlees.
Het enige wat zeker is, is dat het woord pas in de 17de eeuw in onze taal
opdook. En dat 'vastenavond' of 'vastelavond' eigenlijk mooier klinkt.

de bisschop:
in later tijden wordt bij de vastenavondfeesten een
gelijkaardige omgekeerde koning verkozen. In de middeleeuwen soms zelfs een
terdoodveroordeelde, die dan enkele dagen de plak mag zwaaien. En nadien
alsnog terechtgesteld wordt. Of geofferd, zo u wil.
Ook nu nog kiest de stad of gemeente een alternatieve 'burgemeester', de
prins carnaval. Al wordt die tegenwoordig niet meer na de festiviteiten
geofferd.

alaaf:
de alaaf-groet getuigt ook weer van gezonde anarchie. Het naar de
linkerslaap brengen van de toppen van de gestrekte rechterhand is een
parodie op de militaire groet. Dat de uitroep 'alaaf' uit het Duitse
Rijnland komt is dus niet verwonderlijk: de eenmalige Pruisen stonden bekend
om hun militarisme. Dansmariekes - nog zo'n Rijnlands carnavalsgebruik -
herinneren in hun uniformpjes nogal aan het Pruisische soldatengebeuren.
Achter de letterlijke betekenis van 'alaaf' moet niet meer gezocht worden
dan een krom 'hallo', op z'n Rijnlands. Ter info: in het jiddisch (de
Duitsachtige taal van Centraal-Europese joden) betekent 'alaaf': 'de
eerste'. In het Israelische leger heet de opperbevelhebber de 'aluv'.

================================END===================================
* Please submit postings to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
* Postings will be displayed unedited in digest form.
* Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
* Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
  to be sent to listserv at listserv.linguistlist.org or at
  http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
 =======================================================================