LL-L "Lexicon" 2004.01.25 (04) [D/E]

[Lowlands-L]

======================================================================
L O W L A N D S - L * 25.JAN.2004 (04) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
http://www.lowlands-l.net * lowlands-l at lowlands-l.net
Rules & Guidelines: http://www.lowlands-l.net/index.php?page=rules
Posting Address: lowlands-l at listserv.linguistlist.org
Server Manual: http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html
Archives: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
Encoding: Unicode (UTF-8) [Please switch your view mode to it.]
=======================================================================
You have received this because you have been subscribed upon request.
To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l" as message
text from the same account to listserv at listserv.linguistlist.org or
sign off at http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
=======================================================================
A=Afrikaans Ap=Appalachian B=Brabantish D=Dutch E=English F=Frisian
L=Limburgish LS=Lowlands Saxon (Low German) N=Northumbrian
S=Scots Sh=Shetlandic V=(West)Flemish Z=Zeelandic (Zeêuws)
=======================================================================

From: Fred van Brederode <f.vanbrederode at home.nl>
Subject: Klotteren

Graag wil ik de aandacht vestigen op de taalrubriek van Ewoud Sanders in
NRC-Handelsblad. “De NRC” gaat door voor dé kwaliteitskrant in Nederland.
Wekelijks heeft Sanders een woordrubriek. Deze is voor geïntereseerden te
vinden op:
http://www.nrc.nl/woordhoek/index.html

Bij wijze van voorbeeld wijs ik de lezers die de link hebben aangeklikt op
de aflevering van 17 november 2003 over de uitdrukking "klotteren". NRC mag
dan een randstedelijke krant zijn, er is kennelijk toch aandacht voor wat
zich hier in de regio afspeelt.
Klotteren is in Tilburg en omgeving een algemeen gebruikt woord voor het
doen van sinterklaasinkopen, ook onder niet-dialectsprekers (dat zijn de
meesten) is dat het geval. Het woord heeft de eeuwen overleefd en is
feitelijk opgenomen in het beschaafd Tilburgs.

Your attention please for Ewoud Sanders' regular colom "woordhoek" in the
Dutch 'quality newspaper' NRC Handelsblad. Sanders makes interesting
observations on the Dutch language (or his readers do). As a sample on his
work I chose for an article on the word "klotteren". Klotteren means, in the
Tilburg dialect, doing your St Nicolas shopping. The interesting part is
that the word is also in use by non-dialect speakers. See the abstract below
or click http://www.nrc.nl/woordhoek/index.html for the complete article or
other articles.

Gr.  Fred
----------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------
Klotteren (abstract)

Klotteren is een typisch Tilburgs woord. Het is bekend bij de
dialectsprekers maar ook bij Tilburgers die het plaatselijke dialect niet
machtig zijn – een goede indicatie voor de brede verbreiding van het woord.

Lezers voeren het volgende aan:

,,Ik ben geboren in Tilburg in 1948. Mijn moeder was een echte Tilburgse.
Zij gebruikte het woord klotteren nooit. Ik leerde het pas kennen toen ik in
1974 in Waalwijk ging wonen. Ik heb altijd gedacht, dat het een typisch
Waalwijks woord is. Ik zie het ook meer als een geheim woord. Als de
kinderen er bij zijn, kun je rustig tegen je vrouw zeggen: “Wanneer gaan we
eens klotteren ?’’’

Hoe oud is het woord dan wel? De een meent dat het kort na de Tweede
Wereldoorlog ontstaan is in Tilburg. Een ander stelt dat in de jaren veertig
het woord er ook al was. Er was in die tijd in Tilburg ook een speciale
klottermarkt, op het Piusplein, een of twee dagen voor Sinterklaas en 's
avonds natuurlijk, als het grut naar bed was. Daar konden de ouders nog gauw
even halen wat ze vergeten waren.’’

Het blijkt echter nog ouder te zijn. Een woordenlijst uit 1916 vermeldt het
bestaan van de klottermert: in 1916 de ‘Sinterklaasavondmarkt’. Ter
verduidelijking staat bij de lijst vermeld: 'op klompen door arbeiders na de
werkuren bezocht'. […] Het heeft alles weg van last minute-shoppen. Dit
lijkt te stroken met een andere uitdrukking uit het Tilburgs: nor 't
ötgepakt kèèke; dit betekent: naar de cadeauartikelen kijken in de etalages
van de winkels, dus nog voordat ze ‘ingepakt’ zijn als cadeautje.
Als tweede betekenis voor klotteren geven andere lezers weer ‘vallen’. In de
betekenis van “ik ben van de trap geklotterd”.

Over de herkomst meldt uiteindelijk weer een andere lezer dat aan het einde
van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw er in het Tilburgse
(dat toen bestond uit vijf tamelijk ver uiteen gelegen gehuchten, de
zogenoemde heerdgangen, met een hoofdgehucht dat aangeduid werd als ‘de stad
’) nog nauwelijks winkels waren. Daarom werd er tegen sinterklaas een markt
gehouden. Uit alle gehuchten kwamen de mensen te voet, op hun klompen naar
‘de stad’ (het hoofdgehucht: Heuvel en Kerk). Op de Heuvel bestond de
bestrating uit  ‘kinderkopjes’. Het lopen met klompen over deze stenen geeft
een klotterend geluid. Dat geluid kwam dus maar één keer per jaar voor en de
mensen associeerden de markt voor sinterklaasinkopen met het geluid dat werd
voortgebracht door de vele (veelal armzalige) bezoekers.

Tot slot stelt Sanders de vraag “Waarom alleen in Tilburg en omgeving? De
theorie is als volgt: het Tilburgse dialect beperkte zich volgens een
onderzoek uit 1937 tot het gebied begrensd door het riviertje de Reuzel in
het zuiden, Oisterwijk aan de oostzijde en in het noorden de zuidzijde van
de Langstraat, grens Loon op Zand ongeveer en in westelijke richting door
het riviertje de Donge. Het Tilburgse dialect onderscheidt zich sterk van
dialecten in de directe omgeving. Dit heeft vermoedelijk te maken met het
feit dat Tilburg sterk geïsoleerd lag van de rest van Brabant. De lezer die
Sander citeert nuanceert dit echter  door te stellen “Ik noem dit bijzonder
vreemd omdat in de 18e en begin 19e eeuw Tilburg veruit de grootste stad van
Brabant was met veel industriële activiteiten.

Ik (de samenvatter) voel wel met de nuancering mee. Ik ben redelijk bekend
met de dialecten van Breda tot voorbij Tilburg (als tweede generatie
Brabander). De overeenkomsten, althans in de 2e helft van de 20e eeuw, zijn
wel erg groot. De West- en Oost-Brabantse dialecten zij m.i. wel duidelijk
anders. Dat lijkt mij echter weer een heel ander onderwerp.

================================END===================================
* Please submit postings to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
* Postings will be displayed unedited in digest form.
* Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
* Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
  to be sent to listserv at listserv.linguistlist.org or at
  http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
======================================================================