LL-L "Language politics" 2009.09.29 (02) [DE-NDS]

[Lowlands-L List]

=========================================== L O W L A N D S - L - 29
September 2009 - Volume 02
lowlands at lowlands-l.net - http://lowlands-l.net/
Encoding: Unicode (UTF-08)
Language Codes: lowlands-l.net/codes.php
===========================================

From: Hannelore Hinz  <HanneHinz at t-online.de> Subject: LL-L "Language
varieties" 2009.09.28 (03) [NDS]

... nu geiht dat doch noch wierer....., ick dacht', de Saak is afhannelt;
na, denn man tau ...

Gauden Dag ok Joogen un all' de Frünn',

... dat heff ick doch wüßt, de Snack mit denn' drütten un vierten Fall kümmt
ut Berlin, steiht oewer ok in männigein Witzbauk un is hier ok begäng.

Einmal heff ick denn' Namen Gerd Lüpke verkihrt schräben (Küpke, sowat oewer
ok).

Worüm büst du afslut för de vier Fälle. Kannst di je denken, dit let mi kein
Rauh. Un wedder Wossidlo/Teuchert:

des  Gen. Sg. (Singular) m., n.
1. des best. Art., nachweisbar in der Verbindung tom  's Herrn gahn zum
Tisch des Herrn gehn MANTZ;  in dem  z  (aus des) der Zeitangaben z' abends
abends;  z' nachts ; z' Mandag's;  des wurde früh als fremdartig und, da in
der Schriftsprache erhalten, als hd. empfunden, und nun wich die Mundart zum
vermeintlich nd. det  aus: 'det beres'; dett Morgens; dett Sündags; det
Nachts.
2. des hinweisenden Fürworts, nur in den Zss. (Zusammensetzungen): bi-,
gegen-, oewer-,wildes; indessen; und in den folgenden Zss.: in denen des-
als bestimmendes erstes Wortglied auftritt.

Un woans wüür denn dien Deklinieren (Beugen : Bögen) nah de vier Fäll'
sien... ? -
Dat wüür mi mal verlang'n.

So as ümmer mien Gräuten,
ok an di best Ron.

Hanne

----------

From: Marcus Buck <list at marcusbuck.org> Subject: LL-L "Language varieties"
2009.09.28 (03) [NDS]

From: "Joachim Kreimer-de Fries" <soz-red at jpberlin.de <
mailto:soz-red at jpberlin.de <soz-red at jpberlin.de>>>

 Dat 'wiil' im kausalen sin heft demnau niine platdüütske wuerdel. Et is
olsau 'ne naubeldenge van den nighaugdüütsken gebruuk van 'weil' sint dem
18. jhdt. Dat is för mi per se niin sündenfal, sau os wi nich sunder annere
früemd- un leenwœrde uutkuemet. Sau müeget dey je auk uut dem Haugdüütsken
siin,  blaut: up düsse wiise geyt dat met jümmers mehr wœrde hent(o)
hüüdigendaags (of ehrgistern, os plat noch im oldag sprueken wourde),
sünnerlik met de lütken wœrde. Un dat is in der masse de verhaugdüütskung
van plat.[1] Un de verlüs van "wante" is vellichte dat minneste biispel.
Dortiigen haule ik: woor dat en echt-platdüütsket woort uut'm Mnd. gift, sal
man dat auk bruuken btw. wir hervorhaalen un infœrn.

Et is för mi glaskloor, dat de tohaupefal van genetiv, dativ un akkusativ en
terfalsprodukt van plat is, nich plat in siiner gouden fuorm. Dat gift et je
auk in de nighaugdüütske ümmegankssprauke, denk an "Der Dativ ist dem
Genetiv sein Tod". Et is recht, solke terfals-vorkomnisse tor kentnisse to
niemen un - woor literarisk sinvul - to veraarbeeden. Men niin sçriiwer ofte
läärer kümt up de idee, den slang tor norm to verklöören - juut (bi-uuten,
blaut) de platdüütsk-krinks.

Ik heff dor en böse Gegentheorie: de wohre "verhaugdüütskung" is de Idee,
dat de Verlust von Genitiv, Dativ, Akkusativ en "terfal" von de Spraak
bedüden deit. Wat schall "terfal" von en Spraak bedüden? Sied üm un bi 450
Johr hett de Spraak keen Schriftform mehr, de konservativ op de Spraak
warkt. Sied 450 Johr hett de Spraak free Deel un kann sik so entwickeln as
dat ehr Sprekers un de Sprekers jemehr Tungen gefallt. Keen veröllerte
Spraakkonventionen mehr, de ut de Schrift rut de Spraak an't
Wiederentwickeln hinnert. Un de Sprekers (oder tominnsten doch en groten
Deel von de Sprekers, poor Westfalen utnahmen) hebbt markt, dat en Genitiv
mit egen Formen un Dativ un Akkusativ för nix good sünd. Genitiv ümschreven
mit "sien/ehr/von" is jüstso good to verstahn, aver veel lichter. Dativ un
Akkusativ ünnerscheden is unnödig. Wat meent is, is jümmer ut'n Kontext
kloor. Dat dat keen "terfal" is, dat sik ahn echten Genitiv un ahn egen
Dativ un Akkusativ allens jüstso good utdrücken lett, dat wiest de engelsche
un de nedderlandsche Spraak. All beid maakt keen Ãœnnerscheed twischen Dativ
un Akkusativ un all beid kennt den ümschreven Genitiv (mit "of" un mit
"van"). Oder sünd Engelsch un Nedderlandsch ok al in "terfal"?
Ik dee seggen: Plattdüütsch hett Ballast afsmeten. Genitiv mit egen Formen:
bruukt nüms. Ünnerscheden Dativ un Akkusativ: bruukt nüms. Extra kenntekent
PPP: bruukt nüms. Weer allens Ballast. Mien Plattdüütsch-Dialekt hett all
disse Formen wegsmeten un liekers kann ik jeden Satz jüstso good verstahn as
en hoochdüütschen Satz. Mi fehlt nix.
To "wante": Dor mutt ik seggen, hest du to en Deel recht. Ut de Sicht von en
Lai denkt een jo, dat jüst de lüttjen Wöör, de faken bruukt warrt, dat de
sik nich so licht verännert. De Idee, dat sik in't Hoochdüütsche opmal en
nee Woord för "und" inbörgert oder Engelsch en nee Woord för "or" opnimmt,
de Idee höört sik temlich dumm an. Aver jüst dat Gegendeel is wohr (tominnst
för Spraken, de ünner de Knutt von anner Spraken staht). Jüst lüttje un
faken bruukt Wöör ännert sik faken. Plattdüütsch hett "oder" för
hoochdüütsch "oder". Dat Woord gellt överall. Blot de Dialekten in de
Nedderlannen un an de nedderlandsche Grenz hebbt "of" (jüstso as
Nedderlandsch). Wenn wi trüchkiekt, denn harr Plattdüütsch fröher en ganz
Reeg Formen ("edder", "eller", "efte", ...) de all utstorven sünd un för de
hoochdüütsche Form Platz maakt hebbt. Ok "en" un "un" folgt de Grenz. Dat
gifft nich blot "wiel" as hoochdüütschen Import, dat gifft ok allerhand
Lüüd, de in't Plattdüütsche hoochdüütsche Wöör as "deswegen", "deshalv",
"allerdings", "obwohl" bruken doot. Dat mit "oder" un "un" liggt
wohrschienlich dor an, dat de Wöör to wichtig sünd, as dat sik de Lüüd dor
den Luxus leesten köönt, twee verscheden Wöör to hebben. Un dor warrt denn
de "efte"s un "edder"s utsorteert un dat wieder utspreedt "oder" nahmen. Bi
"deswegen" un "obwohl" liggt dat wohrschienlich an Lüüd, de Platt snacken
wüllt, aver sik de Sätz in'n Geist hoochdüütsch trechmaakt. De Gedanken laat
sik ahn Problem ok Plattdüütsch utdrücken. Aver de Sätz mööt denn en beten
anners opboot warrn. Un wenn de Satz al hoochdüütsch in'n Kopp sitt un gau
rut schall, denn blifft nich mehr de Tied, den Satz noch groot ümtostellen.
Un denn warrt de Satzdelen mit de hoochdüütschen Konjunktionen tohoopknütt.
Dat Problem is also worraftig dor. Aver dat helpt ja nix, wenn wi nu de
hoochdüütschen Konjunktionen (de tominnst von de Tohörers verstahn warrt)
rutsmiet un 500 Johr ole Wöör för dat sülve utkuhlt (de de Tohörer denn nich
versteiht). Beter is, wenn wi uns de Tied nehmt un de Sätz so ümmuddelt, dat
se ahn all disse Wöör liekers good to verstahn sünd.
Marcus Buck

•

==============================END===================================

 * Please submit postings to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.

 * Postings will be displayed unedited in digest form.

 * Please display only the relevant parts of quotes in your replies.

 * Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l")

   are to be sent to listserv at listserv.linguistlist.org or at

   http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.

*********************************************************************
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20090929/f2efa516/attachment.htm>