LL-L: "Help needed" LOWLANDS-L, 29.SEP.2000 (02) [D/E]

Fri Sep 29 14:36:32 UTC 2000

 ======================================================================
 L O W L A N D S - L * 29.SEP.2000 (02) * ISSN 189-5582 * LCSN 96-4226
 Posting Address: <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>
 Web Site: <http://www.geocities.com/sassisch/rhahn/lowlands/>
 User's Manual: <http://www.lsoft.com/manuals/1.8c/userindex.html>
 Archive: <http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html>
 =======================================================================
 A=Afrikaans, Ap=Appalachean, D=Dutch, E=English, F=Frisian, L=Limburgish
 LS=Low Saxon (Low German), S=Scots, Sh=Shetlandic
 =======================================================================

From: Roger Thijs [roger.thijs at village.uunet.be]
Subject: LL-L: "Help needed" LOWLANDS-L, 28.SEP.2000 (02) [E/LS]

At 17:21 28-9-2000 -0700, you wrote:
From: R. F. Hahn [sassisch at yahoo.com]
Subject: Help needed
 >>>> Can any of you tell me what kind of plant has the Low Saxon name
_Allhorn_ <<<<

I guess it corrensponds to the Dutch ahoorn.
Below some excerpts from the WNT
Regards,
Roger

AHORN
AHORN. (Supp.)
AHORNBOOM.
AHORNBOOM. (Supp.)
AHORNEN
AHORNEN. (Supp.)

AHORN (klemt. op -horn), znw. m.; mv. ahornen; verkl. ahorntje, mv. -tjes
(beide in de bet. 2). Blijkens den klemtoon, die op de laatste lettergreep
rust, een woord van uitheemsche afkomst, als ontleend aan hd. ahorn; ohd.
ahorn, nevens ahurn, aorn (GRAFF 1, 135). De oorsprong van het hd. woord is
onzeker. Volgens WEIGAND (Wtb. 1, 22) is het overgenomen uit het lat.
stoffel. bnw. acernus, een afleidsel van acer, ahorn; waarbij dan de lat. c
niet overeenkomstig den regel in ch, maar in eene h zou zijn overgegaan,
die zelfs in den bovengemelden ohd. bijvorm aorn wegviel. Wellicht echter
is ahorn met lat. ornus te vergelijken; in ah zou het eerste lid eener
samenstelling kunnen schuilen, misschien wel dezelfde stam ac, waartoe
lat. acer behoort. De door GRIMM (D. Wtb. 1, 198) opgegeven Slavoonsche
vormen, litth. aornas, poolsch iawor, boh. gawor, alsmede het door
MIKLOSICH vermelde oslav. javorú, plataan (Lex. 1142), schijnen van
Hoogduitschen oorsprong. Bij DODON. 1409 b wordt ahorn uitdrukkelijk als
hoogd. opgegeven; bij KILIAAN komt het, met den bijvorm aenhorn, voor, maar
ook deze houdt het niet voor zuiver Nederlandsch, blijkens de toevoeging
„Germ., Sax., Sic.”
1) Zonder mv. De benaming van een geslacht van boomen, meer gewoon
Eschdoorn geheeten, tot de familie der Eschdoornachtige planten behoorende
(Acer L.), waarvan twee soorten in ons land voorkomen, t. w. de gemeene of
gewone Ahorn of Eschdoorn, ook wel Schotsche lindeboom genoemd (Acer
Pseudoplatanus), en de kleine Ahorn of Eschdoorn, ook Spaansche aak of — eik
geheeten (Acer campestre). Zie verder bij ESCHDOORN. || Wij hebben hier alleen
melding te maken van het geslacht Eschdoorn of Ahorn (Acer), waarvan twee
soorten ... in bosschen, kreupelbosschen en heggen, zoowel wild als gekweekt,
bij ons worden aangetroffen, OUDEMANS, Flora, 1, 436.
2) Met mv.; verkl. ahorntje. De benaming van een boom, tot het geslacht
Eschdoorn behoorende; een eschdoorn. ||
  Terwijl hy, om wat aâm te halen, In schaduw van de
ahornen zit. BILD, 10, 117.
   Z. Wordt niet al wat dus ontstaat Slechts ontwikkeld uit het zaad? A. Ja
gewis, ook dees ahorn Was besloten in een korn. 13, 151.
   Wiggen verdeelen de stammen der esschen, der splijtende ahornen. RAU,
Eneïs, 1, 266.
   O schoone Ahorn! hoe roert, hoe streelt, Hoe waarschuwt en vertroost mij
tevens Uw hartverheffend zinnebeeld! TEN KATE 8, 125.
   Uw hooge ahornen staan rondsom Wel groen en krachtig nog te prijk. 8, 327.
Afl. In de bet. 2). Ahornen (zie ald.).
Samenst. In de bet. 2). Ahornbast; ahornblad; ahornboom (zie ald.);
ahornhout (KUYPER, Technol. 1, 663) en vandaar het stoffel. bnw.
ahornhouten; ahornloof; ahornschors; ahornsoort („de in Duitschland
algemeen voorkomende ahornsoorten,” KUYPER, Technol. 1, 664); ahornsuiker,
uit het sap van den Suikerahorn bereid; ahorntak, enz.
— In den meervoudsvorm. Dichterlijk: Ahornenbosch („Ik bragt u in de heilge
dreven, Waar Plato's Muze denkt, in 't stille ahornenbosch,” HELMERS, Nag.
Ged. 2, 78); ahornenlommer („Waarom niet onder dezen pijn Of die ahornenlommer
wijn Gedronken?” OOSTERDIJK, Hor. 66).
— Suikerahorn, uit welks sap suiker bereid wordt, vooral in Noord-Amerika
(Acer saccharinum L.). µ

---

AHORN. (Supp.) — Zie voor de afl. nader de etymol. wdb. De naam is volgens
HEUKELS gangbaar in den Achterhoek, in N.-Limb., Utrecht en op Walcheren.
In het Vl. komt een geapocopeerde vorm herne voor (DE BO, Kruidwdb. 45 b
[1888]) als benaming voor de vrucht van den eschdoorn, die zelf hernlaar
genoemd wordt; dit komt dus overeen met lat. acerna (nux). — 1) ||
Platanus. ein ahoyrn, MURMELLIUS B iiij vº [1515]. Ahorn. ... Arbre appellé
Erable. Acer, PLANT. [1573]. — De gemeenste naam, by ons, is Eschdoorn ...;
hoewel men hem ook Ahorn ... genoemd vindt, HOUTTUYN, Nat. Hist. II, 3, 585
[1774]. De ahorn of eschdoorn ... levert ... een uitmuntend schrijnwerkers- en
wagenmakershout, V. D. KLOES, Bouwm. 4, 100 [1925]. Samenst. Als tweede lid:
berg-, mazel-, suiker-, zilverahorn.
— Als eerste lid. Ahornsuiker; zie ook Dl. XVI, 510.
— Ahornvrucht. || DE COCK en TEIRL., Kindersp. 6, 210 [1906].

---

AHORNBOOM, znw. m., mv. -boomen; verkl. -boompje, mv. -pjes. Uit Ahorn (in
de bet. 2) en Boom.  De boom, die ahorn heet; ahorn, eschdoorn. || Vele
ahornboomen leveren een zeer fraai gevlamd hout op, dat met vlakken en
oogen als bezaaid schijnt, KUYPER, Technol. 1, 663. totdat ik onverhoeds, U
zag, recht schoon en rijzig van gestalt', In
schaduw van d'ahornboom. TEN KATE 5, 74.
   De ahornboom, die zijn roode bloesems, Zijn loofdak en zijn lommer
biedt. 8, 124.

---

AHORNBOOM. (Supp.) || Maria is ghelijck eenen Ahorenboom, soo daer staet
gheschreven, BISSCHOP, Lof d. Suyverh. 2, 215 [1626]. HOUTTUYN, Nat. Hist.
II, 3, 588 [1774]. Aan afgrondrand, In steen geworteld, Staat, steeds
geteisterd, Eén ahornboom, SLAUERHOFF 2, 154 [1930].

---

AHORNEN, stoffel. bnw., thans onverbuigbaar. Van Ahorn (in de bet. 2) met
het achterv. -en.  Van het hout van den ahorn gemaakt, uit ahornhout
bestaande, ahornhouten, || Een ahornen tafelblad. Een ahornen hamersteel.
  Het stormde inzonderheit, en bulderde op de baren, Toen dit ahorne paert
volbout en vaerdigh stont. VONDEL 8, 309 (het Trojaansche paard).
   wen bereids dit paard, met ahornen gebindten Samengevlochten, verrees.
RAU, Eneïs, 1, 57.
  — Inzonderheid als bepaling van het znw. boog, omdat het hout van den
ahorn om zijne taaiheid en rekbaarheid veelal tot het vervaardigen van
bogen gebruikt werd. Zie
verder bij BOOGHOUT. ||
  Men sneed ahornen bogen, Gewiekte pijlen, die van 't drillend peeskoord
vlogen. BILD. 2, 350.
   Hij is mijn man, die, ieder uur gereed, En overal, zijn doel te treffen
weet, Wien 't hart niet in de hand glipt noch in 't oog, Maar koud en taai
blijft als de ahornen boog. TEN KATE 5, 264.

---

AHORNEN. (Supp.) || Echions taaje speer ... miste, en wierdt in een ahornen
stam gedreeven, SCHERMER 25 [1711].

---

r.thijs at ieee.org

==================================END===================================
 You have received this because your account has been subscribed upon
 request. To unsubscribe, please send the command "signoff lowlands-l"
 as message text from the same account to
 <listserv at listserv.linguistlist.org> or sign off at
 <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
 =======================================================================
 * Please submit contributions to <lowlands-l at listserv.linguistlist.org>.
 * Contributions will be displayed unedited in digest form.
 * Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
 * Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l") are
   to be sent to <listserv at listserv.linguistlist.org> or at
   <http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html>.
 * Please use only Plain Text format, not Rich Text (HTML) or any other
   type of format, in your submissions
 =======================================================================