LL-L "Grammar" 2010.11.29 (03) [DE-NDS-NL]

Tue Nov 30 02:20:58 UTC 2010

=====================================================
L O W L A N D S - L - 29 November 2010 - Volume 03
lowlands.list at gmail.com - http://lowlands-l.net/
Posting: lowlands-l at listserv.linguistlist.org
Archive: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
Encoding: Unicode (UTF-08)
Language Codes: lowlands-l.net/codes.php
=====================================================

From: "Stellingwerfs Eigen" <info at stellingwerfs-eigen.nl>

Subject: LL-L: Wie/Die...

Beste Marcus,
Daank veur je bescheid. Ik geleuf, ie hebben geliek: et Duutse Nedersaksisch
(en et hoog-Duuts ok?) het alles mit 'wie' en 'die' in dit verbaand op iene
bulte smeten tot 'wer'. Wi'j in de Stellingwarven kennen dat onderscheid
liekwels (gevuulsmaotig) nog wel. Bruken jim in et Neddersassisch
'jener/jenem/jenes' dan nog wel? Jener die/der das macht...

Wie wind zaait, zal storm oogsten.
Die wind zaait, zal storm oogsten.
Dy't wyn siedded, sil stoarm rispje.

Google.nl zegt:
72.400 x Wie in mij gelooft...
25.500 x Die in mij gelooft...

79.500 x Wie wind zaait...
04.460 x Die wind zaait...

32 x Wie dat doet is gek
06 x Die dat doet is gek

237.000 x Die dat doet is...
081.300 x Wie dat doet is...

Wie (wer) = wie van jullie (onbep. vraogend)
Die (jener) = die(gene) van jullie (onbep. anwiezend)

Ok in et Nederlaans en et Westerlauwers-Frysk komt et (wa it; wa't en dy it;
dy't) nog wel veur, mar wodt et dy't ok hadde minder, wi'k leuven. In et
Nederlaans mag et neffens de Nederlandse Taalunie gewoon deur mekeer bruukt
wodden mar het et de veurkeur veur 'wie'.

/>Quote:

[Wie/die] het eerst komt, [wie/die] het eerst maalt' is een bekende
uitdrukking (betekenis: 'wie het eerst ergens is, wordt het eerst
geholpen'). Welke woorden moeten er op de plaats van de haakjes staan?

Volgens de meeste naslagwerken hoort op de eerste puntjes die of wie te
staan, en op de tweede puntjes niets: 'Die/wie het eerst komt, het eerst
maalt.' Die of wie betekent hier 'hij/zij die, degene die', wat in gewoon
taalgebruik meestal uitgedrukt wordt met wie (de grammaticale term daarvoor
is 'betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent'). Na de komma
wordt die (of wie) niet herhaald, hoewel dit het ritme van de uitdrukking
wel ten goede zou komen. In de praktijk horen we dan ook vaak 'Wie het eerst
komt, die het eerst maalt', een variant waar eigenlijk weinig tegen in te
brengen is. Overigens kan het weggelaten worden; de naslagwerken vermelden
ook de vorm 'Die eerst komt, eerst maalt.'
(Bron: OnzeTaal.nl)

</ End quote.

Welk een = oold-Nederlaans 'Welk een wonderschone vrouw.'
> Dat heet, langs de Grenz na Nedderland heet dat "well".
Klopt, dat bruken ze in Grunningen: 'Wel het dat doan?' (Wer hat das
gemacht?)

Zol et Stellingwarfs dan toch nog meer authentieke woorden bruken as et
Duutse Nedersaksisch..?

Beste Hanne,
Ok daank.
> ... wer schrifft, de blifft (wer schreibt, der bleibt)
Dat is ok al Hoch-Duuts wodden!

Die vervoegings bruken wi'j krek zo:
Ik: schrief
Ie/Jow: schrieven
Hi'j/Zi'j/Et: schrift
Wi'j/Jim/Zi'j: schrieven

Ik: blief
Ie/Jow: vlieven
Hi'j/Zi'j/Et: blift
Wi'j/Jim/Zi'j: blieven

ezv.
Mit een vrundelike groet uut Stellingwarf,
Piet Bult

----------

From: R. F. Hahn <sassisch at yahoo.com>

Subject: Grammar

Ik sülven bruuk “wokeen” ~ “’keen” ([(woʊˈ)kʰɛˑɪn]) tomehrst in Fragen. Dat
is tomehrst, wonääm dat Ingelsche *who* bruken deit.

*Wokeen hett dat schräven?
*Wie heeft het/dat geschreven?
Wer hat es/das geschrieben
Who wrote/has written it/that?

Un ook:

*Wokeen dat schräven hett, (dat) wäät ik nich.
*Wie het/dat geschreven heeft, weet ik niet.
Wer es/das geschrieben hat, weiß ich nicht.
I don’t know who wrote it/that.

*Ik wäät ik nich, wokeen dat schräven hett.
*Ik weet niet, wie het/dat geschreven heeft.
Ich weiß ich nicht, wer es/das geschrieben hat.
I don’t know who wrote it/that.

Anners bruuk ik tomehrst “de” ([dɛˑɪ]), tomehrst wonääm dat Ingelsche *he/she
who*, *the one who*, etc. bruukt:

*De Wind seit, schall Storm austen.*
Die/wie wind zaait, zal storm oogsten.
Dy't wyn siedded, sil stoarm rispje.

Wer Wind sät, wird Sturm ernten.
He who sows wind shall reap storm.

(Wi schullen dat “dee” schrieven. Anners kann ’n dat verkehrt verstahn (in
düssen Fall as “de Wind” (the wind)).

*De lange Been hett, mutt ook ’n lange Büks hebben.
*Die/wie lange benen heeft, moet ook een lange broek hebben.
Wer lange Beine hat, muss auch eine lange Hose haben.
He who has long legs needs long trousers.

Ja, “wer” (för “wokeen”) kümmt förwiss uut’t (Hoog-)Düütsche.
Vundagigendaags gifft dat ook Minschen, de seggt “wie” for “wo”, “woans”,
“wodennig”, un dat is ook “gääl.”

Piet:

Die vervoegings bruken wi'j krek zo:
Ik: schrief
Ie/Jow: schrieven
Hi'j/Zi'j/Et: schrift
Wi'j/Jim/Zi'j: schrieven

Ik: blief
Ie/Jow: vlieven
Hi'j/Zi'j/Et: blift
Wi'j/Jim/Zi'j: blieven

Meist as in de Dialekten to Oosten vun’n “Pahl”. In de tweede un drüdde
Persoon Eentall ward de Vokaal kort:

schrieven [ˈʃriːvm̩] (write):

ik: schriev’ [ʃriːˑv] (< schrieve)
du: schrifst [ʃrɪfs(t)]
he/se/dat/it: schrift [ʃrɪft]
wi/ji/se: schrievt [ʃriːft] ~ schrieven [ˈʃriːvm̩]

blieven [ˈbliːvm̩] (stay, remain):
ik: bliev’ [bliːˑv] (< blieve)
du: blifst [blɪfs(t)]
he/se/dat/it: blift [blɪft]
wi/ji/se: blievt [bliːft] ~ blieven [ˈbliːvm̩]

bräken [ˈbrɛːkŋ̩] (break):
ik: brääk [breːk ~ brɛːk] (< bräke)
du: brickst [brɪks(t)]
he/se/dat/it: brickt [brɪkt)
wi/ji/se: bräkt [breːkt ~ brɛːkt] ~ bräken [ˈbreːkŋ̩ ~ ˈbrɛːkŋ̩]

flegen [ˈflɛɪgŋ̩] (fly):
ik: fleg’ [flɛˑɪɣ] (< flege)
du: flüggst [flʏçs(t)]
he/se/dat/it: flüggt [flʏçt]
wi/ji/se: fleegt [flɛɪçt] ~ flegen [ˈflɛɪgŋ̩]

ropen [ˈroʊpm̩] (call):
ik: roop [roʊp] (< rope)
du: röppst [rœps(t)]
he/se/dat/it: röppt [rœpt]
wi/ji/se: roopt [roʊpt] ~ ropen [ˈroʊpm̩]

http://lowlands-l.net/grammar/starke_verben.htm

Grötens,
Reinhard/Ron
Seattle, USA

----------

From: Joachim <Osnabryg+Lowlands at googlemail.com<Osnabryg%2BLowlands at googlemail.com>
>

Subject: LL-L "Grammar" 2010.11.30 (01) [NL]

Wie of Die...

Ik vraog me al een hiele tied of wat vanoolds de normale/goeie/beste
Nedersaksische schriefwieze is in een zinnegien mit 'wie' of 'die'.

Beste Piet,

ik vraag me af of je alleen de schrijfwijs of de bewoordingen van het
voegwoord/koppelwoord/de conjunctie in de *bijzin* ment of allebei.

 wie schrift, wie blift

*Nedersaksisch: **=> we* scrift, *de* blift

 die schrift, die blift

*=> de* scrift, *de* blift

 wie in Him geleuft, (die) zal et iewige leven hebben of
die in Him geleuft...

* *

*=> we/de* in Hem gelooft/gelöift, *(de)* zal et iewige leven hebben

  die/wie et eerste komt, die/wie et eerste maelt?

*=> de/we* et eerste kümt, *de* et eerste maalt

Dat wil zeggen, het betrekkelijke voornaamwoord in de bijzin is gewoonlijk
"de" en niet "we/wie". Maar in plaats van "we/wi" in het hoofdzin mag ook
"de" staan.

Am 28.11.10 20:38, schrieb Marcus Buck:

Ik weet nich, wo dat von öllers heet,

Heus niet, Marcus? Nl. "wie?" (latijns "qui") was van ouders

Oud-Saksisch: "hwê?",
Middel-Saksisch/Mnl. "wê?" en "wî?" tot nu toe in bijtijds Laaglands
(overall waar en beschaaft Nederlands of Nedersaksisch nog gepraat is).

 *'keen* is kort for *wokeen* un dat is kort för *welk een*.

'welk een / wouk-een' is en acceptabel Nederduitse vervanging voor 'we/wi',
vanuit een tijd toen de originele [we: / wi:] in Noord-Nedersaksen al
vergeten … en alledaags door Hoog-Duits "wer" vervangen was. »'keen« is en
argot/slang abbreviatie ervan.

 Dat Woord "wie" is nich Deel von uns Dialekt.

Inderdaad is [wi:] hedendaags in de Nederduitse streektaalkringen onbekend
in de betekenis voor het persoonlijk vraagwoord (=we?) - wat zinnig is
vanwege het pronomen personale "wi / wij", 1. persoon meervoud. (Juist zo
als in Hoog-Duits wer? vs. wir.)

Met echt-westfœlsken »Goutgaun!«

 joachim

--

Kreimer-de Fries

Osnabrügge => Berlin-Pankow

=========================================================
Send posting submissions to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
Send commands (including "signoff lowlands-l") to
listserv at listserv.linguistlist.org or lowlands.list at gmail.com
http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.
http://www.facebook.com/?ref=logo#!/group.php?gid=118916521473498<http://www.facebook.com/?ref=logo#%21/group.php?gid=118916521473498>
===============================================================
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20101129/810c7686/attachment.htm>