LL-L "Etymology" 2011.06.29 (02) [NL]

[Lowlands-L List]

 ====================================================
 L O W L A N D S - L - 29 June 2011 - Volume 02
lowlands.list at gmail.com - http://lowlands-l.net/
 Posting: lowlands-l at listserv.linguistlist.org
Archive: http://listserv.linguistlist.org/archives/lowlands-l.html
 Encoding: Unicode (UTF-08)
Language Codes: lowlands-l.net/codes.php
 =====================================================


From: Joachim <Osnabryg+Lowlands at googlemail.com>
Subject: LL-L "Terminology" 2011.06.29 (01) [NL]

Wat is eigenlijk een "Germanisme" in Germaanse talen?

Beste Laaglanders,

Men zou denken de taalkunde was precies in haar terminologie, maar het is
anders, niet alleen in geval voor wat met "Saksisch" (hd. sächsisch) is
bedoeld …

Het is niet de eerste keer, dat ik over de terminus "Germanisme" in
Nederlandstalige samenhang val, maar ik wil het nu maar eens "uitkoren"
(opgeven, uitspreken).

Voor het Engels (en Frans, Italiaans …) is het me nog begrijpelijk dat ze
met "Germanism" (Hoog-)Duitse invloed in het Engels etc. bedoelen - betekent
EN "Germany" er meestal de Federaale Republik Duistsland (of haar voorganger
rijken), en "German" is er Hoogduits.

Maar wat is een "Germanisme" in het Nederlands (of Deens, Zwitserduits)? Een
woord dat uit het Germaans komt, dus een erfwoord in tegenstelling tot b.v.
Latijnse/Romaanse leenwoorden, vreemde of bastaard-woorden?

Helemaal niet!

B.v. NL "aandacht":

Volgens de Geïntegreerde Taalbank (GTB) een leenwoord, "als woord van de
mystiek overgenomen uit Middelhoogduits andaht ‘aandacht’ < Oudhoogduits
anadāht"(EWN1, http://liten.be//zS0Ou).

Een opmerkelijke loopbaan voor een leenwoord, want 'aandacht' is m. i. in
het Nederlands frequenter en van veel uitgebreider betekenis dan 'Andacht'
in het Hoogduits!

In het daartoe strekkende lemma van het grote WNT2 heet het
"Syn.: Aandacht, Oplettendheid, Opmerkzaamheid. — In de drie woorden is eene
blijkbare opklimming. …" en aandacht "overdrachtelijk gebezigd voor de
oplettendheid, die men aan een persoon betoont, als blijk van
belangstelling, achting, liefde of toegenegenheid". (Zie
http://liten.be//ksPVP )

Maar er is nog wel de godsdienstige gebruik van 'aandacht', WNT verder: "In
de 17de en nog tot in de 18de eeuw gold aandacht ook, even als nog heden in
't hoogd[uits]., voor Overdenking of bepeinzing van godsdienstige
onderwerpen, godvruchtige overpeinzing, vroom gebed." En annoteert ertoe:

"Doch in dezen zin is het woord thans verouderd, en moet het gebruik daarvan
als een germanisme worden aangemerkt." (Accentueringen van mij)

Daargelaten de vraag, of de gebruik van 'aandacht' in godsdienstige zin in
het Nederlands van Hoogduits is beïnvloed of niet - hoezo maar wordt dit
"Germanisme" genoemd?

Sprekender en nauwkeuriger vind ik Marlou Lessings terminus
"Hochdeutschismus" (NL "Hoogduitsisme") - overzien de vraag of deze
woordvoorming (Duitse ofwel Nederlandse stam met romaanse ending) is
vergunnen. (Marlou zet het gewoon evenzo tussen aanhalingstekens.)

Vraag:
Zijn er nog andere precieze termini - ver van "Germanisme" - voor Hoogduitse
invloed (in woorden en taalgebruik) in Germaanse talen?
 --------
1 EWN: Etymologisch Woordenboek van het Nederlands [A-R], M. Philippa e.a.
(red.), Amsterdam: AUP, 2004-

2 Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), onder leiding van hoofdredacteur
prof. dr. Fons Moerdijk 1998 na 147 jaar voltooid. De citeerde artikel
gepubliceerd in 1864.
Met echt-westfœlsken »Goudgaun!«
joachim
Kreimer-de Fries, Osnabrügge => Berlin-Pankow

=========================================================
Send posting submissions to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.
 Please display only the relevant parts of quotes in your replies.
Send commands (including "signoff lowlands-l") to
listserv at listserv.linguistlist.org or lowlands.list at gmail.com
http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html .
http://www.facebook.com/?ref=logo#!/group.php?gid=118916521473498
 ===============================================================
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20110629/ed1feb79/attachment.htm>