LL-L "Etymology" 2009.08.10 (03) [DE-EN-NDS-NL]

Lowlands-L List lowlands.list at GMAIL.COM
Mon Aug 10 15:54:14 UTC 2009 

===========================================
L O W L A N D S - L - 10 August 2009 - Volume 03
lowlands at lowlands-l.net - http://lowlands-l.net/
Encoding: Unicode (UTF-08)
Language Codes: lowlands-l.net/codes.php
===========================================

From: Kreimer-de Fries Joachim <soz-red at jpberlin.de>
Subject: LL-L "Etymology" 2009.08.10 (02) [EN/NDS]
rebeed - rebett - gebeed ≠ rabat, revier
 for engl. ,area, district, field, territory etc.’

Am 30.07.2009 um 02:00 schraif Marcus Buck <list at marcusbuck.org>:

> Vör en Tied harr ik na dat Woord "Rebeed" fraagt, wat dor een wüss, wo dat
> von afkamen dee. Joachim harr meent, dat kunn angahn, dat sik dat 'g' ut
> 'gebeed' to en 'r' wannelt harr (Berlinsch 'sagen -> saren' harr he as
> Bispeel bröcht). ...
>

Hey, Marcus and LowLanders,

the Berlinish-example 'sagen -> saren' was only a hint, that even in an High
German Dialect you have this shift of /g/ to [ʁ] =voiced uvular fricative, =
not trilled uvular (Hintergaumen-/Zungen-Reibe-) »r«. But in Berlinish, this
is not a shift from [g] but another form of the g-allophon [j] intervocally
before -en modified to [ʁ] in ,sagen, saren' (voiced uvular fricative).

==>Much more important were my other arguments in my Nds. posting
LL-L "Etymology" 2009.05.02 (04) [LS/German] (L O W L A N D S - L - 02 May
2009 - Volume 04):

1. The general sound change - in North-Saxon - of Middelsaxon /g/, shifted
from velar fricative [x] to voiced velar plosive [g];

2. the (parallel?) loss of the ,ge’-prefix in words, especially in the
participe preteritum of verbs;

3. the maintenance/preservation of the ge-prefix in spoken Low-Saxon in some
words as "gebeet" even in the Northern area - during the time of absence of
literary/written language in Low-Saxon - in the original or modified
prononciation like  [x, χ/ɣ and - finally - > ʁɘbˈɛˑⁱt]

=> because of semiotic reasons of understandibility: Middel Saxon ,beet’,
,bede: n. Gebiet, districtus, jurisdictio’ had been forgotten to be the
radical word of ,gebeet’, so that some [x> χ/ɣ]>[ʁɘbˈɛˑⁱt] - perhaps then
finally [ʀɘbˈɛˑⁱt] - was furthermore spoken; after all, the word
gebeet/rebeet had long ago won semiotic independency from the verb «beden«
,bieten’;

4. Finally the pioneers of the renaissance of Low German writing in the
North had to find a literary solution for the word [ʁɘbˈɛˑⁱt] or [ʀɘbˈɛˑⁱt]
- which resulted in the North-Saxon vocabulary creation of »rebeet, pl.
rebeeden« = nhd. ,Gebiet’.

Once written as rebeet, the pronunciation [ʁɘbˈɛˑⁱt], or trilled [ʀɘbˈɛˑⁱt]
- might be somewhere even [rɘbˈɛˑⁱt] with alveolar trill - consolidated.

5. Nevertheless in other regions like Westphalia, the LS word remained
[xɘbˈɛˑⁱt], written  »gebeet/gebäit« etc., meanwhile the word »rebeet« is
unusual if not unknown there.

Furthermore wrote Marcus:

> Nu heff ik todem noch faststellt, dat dat Woord nich blot in Holsteen un
> Mekelborg bruukt warrt (as ik to in mien Fraag seggt harr), dat kennt se ok
> in Ollnborg un Oostfreesland. Blot dor heet dat nich 'Rebeed', sünnern
> 'Rebett'... Dat hett mi nu aver op en annere Spoor leidt: dat Woord
> nedderlandsch 'rabat', hoochdüütsch 'Rabatte'. Bedüüdt 'Blomenbeet'. Also en
> lütt 'Rebeed' in'n Goorn. Semantisch övertüügt dat nich würklich.
>

Jauwual, dat üewertüügt nich würkelk.

 Aver middelnedderlandsch hett 'rabat/rebat/robat' (na mien etymoloogsch
> Wöörbook) ok 'Nut, Schlagbaum, gefältelter Streifen einer Gardine' un
> 'schmaler, streifenartiger Saum an Kleidungsstücken, Umschlag, Aufschlag am
> Rock, Kragen' bedüüdt. Un in 't Hanse-Platt hett 'rabat' (na
> Schiller-Lübben) 'Leiste, Streifen' bedüüdt. 'Striepen Land' oder 'dör
> Slagbööm begrenzt Stück Land' kunn also ok de Ursprung von 'Rebett/Rebeed'
> wesen. Is wied herhaalt, aver ik wull de Idee tominnst mal in de Runn
> smieten. (Un wenn disse Idee doch stimmen schull, denn hett Vosslo villicht
> doch recht, blot jüst annersrüm, dat ünner dat Inwarken von 'gebeed' de
> twete Sülv von 'rebett' lang worrn un dor denn 'rebeed' rutkamen is.)
>

As du sülwen segs, "wiit herhaalt".

 Wat meent ji dorto? Gifft dat noch mehr Bedüden von 'rabat', de beter to
> 'rebeed/rebett' passt as '(Stoff)Striepen' un 'Slagboom'? Oder kennt ji noch
> annere Wöör, von de 'rebett' afkamen kunn, de beter passt as 'rabat'?
>

Tiigenfrauge: heb't ji in'n Nourdsassesken ichtens een anner wort, dat van
»gebeet = hd. ,Gebiet’ afstamt?
Counterquestion: do you have in Noth LS some other word that derived from
»gebeet = hd. ,Gebiet’?

Wan nich, mot dat »rebeed« up jedden fal van  »gebeet«, »gebeeden«,
aultsass'k »bibeudan«, »farbeudan«  afkuomen.
If not, the »rebeed« must in any case come from »gebeet«, »gebeeden«,
aultsass'k »bibeudan«, »farbeudan«.

Bedenket/consider:

De middelsassesken afleedinge van den aultsass'ken/germansken wort for hd.
,(ge)bieten, Gebiet’ wooren tallriik:
The Middel-Saxon derivations of the O.S./Germanic word for "to command",
"(command) area, territory" were numerous:

van aultsassesk / from Old Saxon:
*beudan, germ., st. V.: nhd. bieten, gebieten, verkünden; *bibeudan, germ.,
st. V.: nhd. gebieten;
*gabeudan, germ., st. V.: nhd. gebieten, befehlen
Gebieter: germ. *baudi-, *baudiz, germ., st. M. (i): nhd. Gebieter;
*bibeudan, germ., st. V.: nhd. gebieten;
*farbeudan, germ., st. V.: nhd. verbieten

stammet de middelsass'ken wörde/uutdrücke af / derived the M. S.
words/expressions:
--------------------------
=> Schiller-Lübben:
gebede, n, 1. Gebot, Herrschaft... 2. örtl. Gebiet, districtus, "in unsem
lande unde ghebede 1404

=> Lübben, Mnd. Wörterbuch:
bede: n. Gebiet, districtus, jurisdictio.

bêden, st. v. 1. bieten, an-, darbieten.
2. gebieten; auch mit Präp. an, over (bedet over uns, bes. am Schlusse der
Briefe).
3. entbieten, laden.
4. refl. sich erbieten zu etwas.

bêder, m. Gebieter, Herr.

!=> er-bêden, 1. erbieten, darreichen. 2. gebieten.

ge-bêde, n. 1. Gebot, Herrschaft (imperium).
2. Gebiet, districtus.
--------------------------

Liken (compare) the overwhelming probative force (conclusiveness) of this
argumentation with the airy and hypothetical constructions of an independent
radical of »rebeet« like ,rabat' or ,revier'. I estimate the try to avoid
the awareness of North Saxon aberration. I woudn't emphasize this as word
corruption, but rather as preservation of an original vocality in modified
form [ʁɘ-] instead of [xɘ-] … In this case, Modern North Saxon has kept a
wording more similar to the Middel-Saxon original than to Modern High German
,Gebiet’.

All the best! Met echt-westfäälsken  Goutgaun!
joachim
--
Kreimer-de Fries
Osnabrüg => Berlin-Pankow

----------

From: Diederik Masure <didimasure at hotmail.com>
Subject: LL-L "Tradition" 2009.08.10 (01) [EN-NL]

Jacqueline: I suppose it's him, I actually thought "vaak" to be a Dutch word
as well. It's one of these dialect words which I as a child thought
old-fashioned as none of the people in my age used it, and therefore
associated with Dutch...
I can't find it in the online Vandale so probably it is not modern Dutch
anyway, but the WNT still has it, as have the historical dictionaries of
Dutch so it must be old:

Old Dutch dictionary
fako

*Woordsoort: *znw., m.
*Modern lemma: *VAAK (I)
*Oudste attestatie: *1130-1161

*Frequentie: *totaal: 1, appellatieven: 1

*Morfologie: **ongeleed. *

*Afleidingen:* fakon<http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=ONW&id=ID3594>[to
sleep, Diederik]
  *Flexie: * *in Latijnse context *  vak*  (1)*

*Overige historische woordenboeken:** VMNW: *vaec
(znw.m.)<http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=VMNW&id=ID5320>
*, MNW: *vaec (znw.m.)*, WNT: *vaak (I)
(znw.m.,v.)<http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M072959>
* *
 *ᴁ**1. *Slaap; vaak. *In het Oudnederlands alleen als toenaam aangetroffen,
mogelijk als bijnaam voor een slaperig persoon, vgl. Debrabandere 2003:
1239. * Simon cognomento Vak.*  Simon bijgenaamd Vaak.*   *Font.Egm.
080,40*Egmond, 1130-1161.

 Literatuur:
*Debrabandere 2003<http://gtb.inl.nl/iWNTLINKS/DATADIR/ONW/literatuur.html#debrabanderewdbfamilien>
* 1239


Early Middle Dutch dictionary:
VAEC

*Woordsoort: *znw.m.
*Modern lemma: *vaak
 *Middelnederlandsch Woordenboek:
*vaec<http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=VMNW&id=>
*Oudste attestatie: *Limburg, 1240

*Frequentie: *totaal: 4, lit..: 4

*Aangetroffen spelling: *vaec, vaek
  *Flexie: * *ns*  vaec, vaek
*ds*  vake

*Korte betekenis: **slaap
*
*ᴁ**1. *Slaap; slaperigheid, neiging tot slapen.


WNT:
 VAAKI

*Woordsoort: *znw.(m.,v.)
*Modern lemma: *vaak
znw. m. (enkele malen gebruikt als vr.: zie HOOFT, *Ged.* 1, 203
[1623], HUISINGA
BAKKER, *Poëzy* 1, 54 [1770]). *Mnl.* *vaec* (met *â*?; achterh. *faok*,
GALLÉE); daarnaast *mnl.* *vake*, *nndl.* *den vake* (*Belyd. v. S.
August.*317 [1636];
*væke* (V. WEEL); Teuth. *vaicke* [1477]; verg. onfra.
*fakinga*”dormitatio”. In het
*nd.* is het woord slechts in jonge dialectwdb. aangetroffen (*Brem.-nieders.
Wtb.* [1767]; STÃœRENBURG [1857]; TEN DOORNKAAT KOOLMAN [1879]). Het eenig
bekende *mnd.* voorb. komt voor in een versassischten, oorspr. *mnl.* tekst.
Wellicht verwant met mecklenb.-pomm. *fakk* ”moe, flauw, zwak” (DÄHNERT[1781]);
*eng.* *fag* ”iets wat slap hangt” [1486], *to fag* ”verflauwen, kwijnen”
[1530]. Zie verder
VAKEN<http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M073152>.
In het Noorden leeft *vaak* thans alleen in de literatuur en in de volkstaal
(zie b.v. GALLÉE, V. WEEL, DEK (*vîk*)).
*+**ᴁ**1. * Neiging tot slapen, behoefte aan slaap.
 Wij (gingen) … sitten waecken Ende mits den vaecke … So sijn wij beijde in
slaep gevallen,   *Trou m. bl.* 20 [1504].
 Den vaeck benauwt oft beuangt my,   PLANT. [1573].
 Nu comt my den vaec gehelic overvallen,   V. BREUGEL, *Cl.* 1, 19 [± 1610].

 Overrompelt Van vaeck,   VONDEL 2, 605 [1627].
 De oogschelen als deuren …, die opgaen als 't van doen is te zien; ende
slujten als hun vaek bekruipt,   HOOFT, *Br.* 2, 362 [1634].
 Verwonnen van de vaek,   CATS 2, 95 *b* [1635].
 'k Was van ogtend nog vol vaak; maar of 't mij leet, Of lief was, 'k moest
'er uit,   *Selds. Walvisv.* 54 [1684].
 Ik heb nog al niet uitgepraat. Heb dan zo lang geduld, als ik van vaak myn
pen kan houden,   WOLFF en DEKEN, *Leev.* 7, 26 [1785].
 J. had ook al lang tegen den vaak gevochten en stil gezeten,   CONSC., *
Grootm.* 43 [1853].
 't Was tijd nu om te werken; zij weerde den goeden vaak van daareven en rok
om de lamheid te ontdoen die … haar in de leden woog,   STREUVELS,
*Dagen*81 [1902].
 *ᴁ*— *Groote vaak.*
 Den mensch (stellet) ghemeynlijck uyt sijnen slaep te breken, als hy met
eenen grooten vaeck in sijn leden bevanghen is,   *Belyd. v. S. August.* 317
[1636].
 So beurt het, als de nacht is meerendeels verloopen, Dat van de groote
vaeck mijn oogen zijn bekroopen En ick in slaep geraeck, ten lesten
afgewaeckt,   WESTERBAEN, *Ged.* 1, 254 [c. 1650].
 V. zit aan de tafel bij het lamplicht kousen te mazen … en knikkebolt nu en
dan van grooten vaak,   CLAES, *Zich. Nov.* 94 [1921].
 *ᴁ*— *Vaak hebben*, reeds mnl. [± 1435].
 Vaeck hebben *auoir sommeil*,   V. BERLAIMONT K ij v°. [1540].
 — O lyden, ick heb sulcken vaak, ick ben huvrigh, en grilligh,   BREDERO 1,
221 [1612].
 Ic en kan u niet meer schrijven alzoo ik groote vaeck hebbe, M. V.
REIGERSB., *Br.* 166 [1628].   V. RIEBEECK, *Dagverh.* 2, 550 [1658].
 'k Gaa slaapen, ik heb vaak,   LANGENDIJK 2, 358 [± 1720].
 De bloodaards (hebben) noch geen vaak (*t.w. wanneer ze in doodsgevaar zijn
*),   TUINMAN 1, 334 [1726].
 Ik heb grooten vaek en zou geerne gaen slapen,   CONSC., *Avondst.* 66
[1846].
 ”Awel, stuk bandiet, waarvoor lacht ge?” vroeg de agent. ”Omdat ge zoo 'n
vaak hebt”, zei Kobeke,   CLAES, *Kobeke* 285 [1933].
 *ᴁ*— *Geen vaak hebben*, flink, moedig, ”wakker” zijn.
 De wakkere Duitzers toonden, dat zy geen vaak en hadden. Onder het ronken
van 't Kanon vloogen de Musquetkogels zoo hageldigt, dat *enz.*,   DOEDYNS,
*Merc.* 1, 81 [1697].
*ᴁ*— *Vaak krijgen*, nog niet in het *Mnl. Wdb.*; verg. mnl. *die vaec comt*(
*gaet*) *mi an* (zie ook bij PLANT. [1573]).
 Krijgje vaeck, vermoeyde Vrijster?   V.D. VENNE, *Taf. v.d. B.W.* 90
[1635].
 Als vrienden t'samen vrolijck zijn Met goede kost, en hupsen wijn, … Licht
krijgt'er iemant groote vaeck, Mids 't goet onthael hem aengedaen,   CATS 2,
479 *b* [1655].
 Naermiddagh was nicht Vernatti bij ons; praetse soo langh, dat ick
schrickelijck vaeck kreegh,   C. HUYGENS Jr., *Journ.* 1, 154 [1689].
 Hou ik (*het snuifje*) hem niet den slaep uit de oogen, Die vaak krijgt in
de middagpreek?   TOLLENS 12, 29 [1801].
— (Zndl.) *Tegen den vaak vechten* (zie kol. 972).
*ᴁ*— *Den vaak verdrijven.*
 Onze zaken … (oft schoon de Franchois alle konstenaryen te werke stelt, om
haer de vaek te verdrijven) slujmeren vast aen,   HOOFT, *Br.* 2, 104
[1630].
 De Slaepgodt besprengkelde Palinuur over den slaep van het hooft met eenen
tack, die … slaep verweckt; en hy loock hem, die noch den vaeck zocht te
verdrijven, zijn half beschotene oogen,   VONDEL 5, 247 [1646].
 Den vaak verdryven,   GIRON [1700].
*ᴁ*— De uitwerking van den *vaak* heeft vooral betrekking op de oogen.
 Corts als de vaack en slaep mijn ooghen sacht bestreden,   BREDERO 3, 333
[1612].
 Steecken jou ooghen noch vol vaecx?   COSTER 528 [1613].
 Ooghen die t'gheenen keer En wemelen van vaeck,   HOOFT, *Ged.* 2, 212
[1613].
 Haere oogen alle bey' van vaeck beschoten waeren,   VONDEL 2, 537 [1626].
 Mijn oogen zijn so vol vaeck, ick weet nou waer de deur is,   BORMEESTER, *
Doeden* 22 [1643].
 Zy kan haare oogen niet open houden van vaak,   HALMA [1710].
 Een duislend knaapje …, Nog met de vaak in 't oog,   TOLLENS 4, 119 [1820].
*ᴁ*— Vandaar: *den vaak uit de oogen wrijven.*
 Ey wi moeten den vaeck nv verre van onsen ooghen keeren,   SERVILIUS 71 v°
[1545].
 Hope keert noch staegh den vaeck van uyt sijn' oogen, HUYGENS 1, 133
[1623]. (*Een mensch*) magh een tijdlanck sich selven pijnigen om wacker te
blijven en den vaeck uyt sijne oogen wrijven,   SPRANKHUISEN 8, 17 *a*[1648].
 Zulle wy daar geen kop koffy op zette? Ik seg: ja, het is goed om de vaak
uyt de ooge te houwe, in   *in Leidsch Jaarb.* 1927-'28, 55 [1790].
 De kinderen …, die zich, nu wakker gemaakt, den vaak uit de oogen wreven,
V. LENNEP, *Rom.* 1, 111 [1833].
 O. … veegde den vaak uit de oogen, … rok de armen en ging geeuwend naar
zijn vaute,   STREUVELS, *Dagen* 190 [1902].
— *Klaas Vaak*; zie Dl. VII, 3262, en verg. *koning Vaak* (ANTHEUNIS, *Lev.*,
*L.*, *Z.* 65 [1880])).
— *Praatje voor de vaak*; zie Dl. XII, 3800.
— *Tusschen vaak en slaap*, half slapende (JOOS [1900-1904]).
*ᴁ*—
 De vaeck is het oorkussen vande vermoeytheyt,   V.D. VENNE, *Taf. v.d. B.W.
* 90 [1635].
*ᴁ*— *God* en de *vaak* worden samen genoemd als dingen waartegen de mensch
niet is opgewassen.
 God en den vaak zullen 't scheên,   *O. Volkst.* 3, 35 [Westvl., 1883].
 Niemand kan me nie dwingen as God en de groote vaak,   CORN., *Bijv.*[1939].
*ᴁ*— *Vaak in* (zndl. *tusschen*) *de tanden hebben*, honger hebben. Thans
nog in het Zuiden.
 Mijn lust niet veel te singen, 't is noch te vroech mijn borst, Ick heb
vaack in myn tangden, ick heb sucken varkens dorst,   BREDERO 1, 233 [1612].

 O soete, lieve koken, die … beschermt voor 't graveel, voor de koors, …
voor vaak in de tangden, Voor trillen en schudden in armen, beenen en
hangden,   1, 327 [± 1615].
 Hij heeft vaak in zijne tanden,   HARREB. 2, 324 *a* [1861].
 Vaak tusschen de tanden hebben, *honger hebben*, SCHUERM. [Gent,
1865-1870]. CORN.-VERVL. [1903]. JOOS [1900-1904].   TEIRL. [1922])).
 — *Geen vaak hebben*, in Haspengouw en in het Hagel.: goede zaken doen,
vooruitgaan, fortuin bezitten (SCHUERM. [1865-1870]; RUTTEN [1890]).
*+**ᴁ**2. * Slaap; ongewoon.

•

==============================END===================================

 * Please submit postings to lowlands-l at listserv.linguistlist.org.

 * Postings will be displayed unedited in digest form.

 * Please display only the relevant parts of quotes in your replies.

 * Commands for automated functions (including "signoff lowlands-l")

   are to be sent to listserv at listserv.linguistlist.org or at

   http://linguistlist.org/subscribing/sub-lowlands-l.html.

*********************************************************************
-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://listserv.linguistlist.org/pipermail/lowlands-l/attachments/20090810/d2cfeab8/attachment.htm>

More information about the LOWLANDS-L mailing list